Brazilië gaat opnieuw massaal wapens inzamelen

De ontwapeningscampagne gaat deze maand (mei) van start en wordt onder meer georganiseerd via niet-gouvernementele organisaties en kerkelijke verenigingen.
De campagne is sterk vrouwelijk gekleurd want het zijn over het algemeen vrouwen die de wapens van hun echtgenoten, kinderen, ouders of broers binnenbrengen. De verklaring daarvoor is dat wapen als een mannelijke fetisj worden gezien, als iets wat mannen macht, status en viriliteit geeft, zegt socioloog Ruben Cesar Fernandes, directeur van de niet-gouvernementele organisatie Viva Río. “Over het algemeen heeft de vrouw angst voor wapens, ze vreest voor een tragedie in haar gezin.”

Bloedbad in Realengo

De campagne is deels een reactie van het ministerie van Justitie op het bloedbad in Realengo, een buitenwijk van Rio de Janeiro. Op 7 april vuurde de 23-jarige Wellington Menezes de Oliveira daar meer dan zestig schoten af in zijn vroegere school. Daarbij kwamen twaalf kinderen om. De dader gebruikte twee revolvers die hij op de zwarte markt had gekocht.
“Deze campagne begon met een trauma, met een verschrikkelijke gebeurtenis”, zegt Ruben Cesar Fernandes van Viva Río. “Er werd zeer sterk gemobiliseerd, de samenleving schreeuwde om een nieuwe ontwapeningscampagne. Deze campagne is vanuit de publieke opinie ontstaan.”

Minister van Justitie José Eduardo Cardoso toont zich bezorgd over de groeiende tendens bij de Brazilianen om zich te bewapenen. “Een gewapende bevolking is een gewelddadige bevolking”, zei hij bij de lancering van de campagne.

Minder bureaucratisch

In 2004 en 2005 had de Braziliaanse overheid al eens een gelijkaardig initiatief genomen. De Brazilianen kregen toen de oproep om hun vuurwapens in te leveren zonder dat dit juridische gevolgen zou hebben. Wie zijn wapen binnenbracht, kreeg bovendien een financiële compensatie. Daarbij werden meer dan een half miljoen wapens ingezameld en vernietigd.

Uit de campagne toen zijn lessen getrokken, zegt Fernandes. De nieuwe campagne zal eenvoudiger, minder bureaucratisch zijn. Niemand zal zich moeten identificeren bij het binnenbrengen van zijn wapen, er zullen nauwelijks gegevens geregistreerd worden, alleen zaken zoals leeftijd en geslacht.

Ook de procedure voor de financiële vergoeding wordt vereenvoudigd. Het bedrag dat men krijgt, zal tussen 45 en 135 euro schommelen.

Volgens de directeur van Viva Río telt Brazilië legale, illegale en informele vuurwapens. “Een groot deel van de markt in Brazilië zit in de grijze zone, die niet crimineel is maar evenmin wettelijk geregistreerd is.” De campagne richt zich vooral op die sector. “We hebben het echt over burgers, we willen hen ervan bewust maken dat een wapen gevaarlijk is, en dat het bij professionele mensen terecht moet komen waar het goed onder controle is.”

Zestien miljoen wapens

Volgens de organisatie Sou da Paz (Ik ben voor de vrede) circuleren zestien miljoen wapens in Brazilië en zijn daarvan slechts twee miljoen wapens in handen van de veiligheidsdiensten. Van de overige wapens, die zich bij burgers bevinden, zijn er slechts zeven miljoen geregistreerd.

Een aanzienlijk deel van die wapens wordt gebruikt bij moorden, overvallen of drugshandel, maar veel Brazilianen gebruiken ze ook voor hun persoonlijke veiligheid. Dat was ook het excuus dat De Oliveira gebruikte toen hij zijn twee revolvers kocht van een collega.
Er bestaan geen sluitende gegevens over het aantal moorden dat door vorige ontwapeningscampagnes is vermeden; daarin spelen nog andere factoren  zoals de verbetering van de openbare veiligheid en het verstrengen van de wapenwetgeving.

Volgens Fernandes steeg het aantal moorden in Brazilië sinds de jaren zeventig jaar na jaar maar is het sinds de ontwapeningscampagne beginnen te dalen. Er zouden in twee jaar tijd ongeveer vijfduizend moorden zijn voorkomen. In 2010 vonden 43.016 moorden plaats in Brazilië.

Tegelijk met de ontwapeningsoproep wil de Braziliaanse overheid de wapenhandel strenger controleren en de wapensmokkel aan banden leggen.

Senaatsvoorzitter José Sarney, president van 1985 tot 1990, lanceerde het voorstel om een referendum te houden over een verbod op de wapenhandel, maar dat voorstel is ondertussen van tafel geveegd. Zes jaar geleden sprak 60 procent van de Brazilianen zich bij een gelijkaardig referendum uit tegen zo’n verbod.