Birma plots toch kop van jut - analyse

Het was Indonesië dat de spits afbeet. Zondag beschuldigde het Birma ervan uitvluchten te zoeken over het pas verlengde huisarrest van de pro-democratische oppositieleidster Aung San Suu Kyi. Volgens de woordvoerder van het Indonesische ministerie van Buitenlandse Zaken gaapt er een kloof tussen de officiële verklaringen van de junta en de werkelijkheid.

Maandag kwam er kritiek uit Maleisië. De Maleisische minister van Buitenlandse Zaken vond dat de Birmese junta Suu Kyi moest vrijlaten om de internationale gemeenschap ervan te overtuigen dat de belofte voor meer democratie oprecht is.

Voorlopig laatste in het rijtje is Thailand. Op de vooravond van zijn bezoek aan Birma zei premier Thaksin Shinawatra dat het lot van het vorig jaar aangekondigde stappenplan naar democratie bovenaan de agenda van zijn bezoek staat.

De hamvraag is waarom de drie lidstaten van de Associatie van Zuidoost-Aziatische Staten (ASEAN) nu plots kritische uitspraken doen, terwijl de ASEAN-top vorige week in de Laotiaanse hoofdstad Vientiane Birma nog met fluwelen handschoenen aanpakte. De nieuwe Birmese eerste minister luitenant-generaal Soe Win kreeg een warm welkom en de slotverklaring repte met geen woord over Birma.

De militaire junta had het huisarrest van Aung San Suu Kyi precies tijdens de top met een jaar verlengd. Veel waarnemers zagen het als een slag in het gezicht van de ASEAN. Maar de partners gaven geen krimp, in tegenstelling tot de vorige ASEAN-top in Indonesië vorig jaar. Toen riepen de ASEAN-leiders op tot de vrijlating van de oppositieleidster en dwongen toenmalig eerste minister Khin Nyunt tot de belofte dat zijn regering werk ging maken van democratische hervormingen.

Mogelijk ligt de oorzaak van de flauwe houding op de ASEAN-top bij Thailand. Thaksin dreigde immers op voorhand dat hij zou opstappen van de bijeenkomst als het geweld in zijn eigen zuidelijke provincies ter sprake zou komen. Dat bracht gastland Laos in paniek, zegt Debbie Stothard van het Alternatieve ASEAN Netwerk over Birma (ALTSEAN), een mensenrechtenvereniging. Laos wou zo graag dat de top een succes zou zijn, dat het diplomatieke druk uitoefende om alle kwesties die de regionale eenheid zouden schaden van tafel te houden.

Ook Kavi Chongkittavorn, voormalig persverantwoordelijke van het ASEAN-secretariaat en momenteel verbonden aan de Thaise krant ‘The Nation’, vindt dat Thailand de regionale top gegijzeld heeft. De huidige Thaise kritiek op Birma zou dan vooral dienen om niet uit de toon te vallen.

De vrees bestaat dat het imago en de relatie van de ASEAN met het Westen averij oploopt door de koppigheid van Birma. Volgens Stothard panikeren Maleisië en Indonesië ook omdat het roterende leiderschap van de ASEAN in 2006 naar Birma zou gaan. Dat Maleisië en Indonesië hun kritiek op Birma nu niet binnen maar buiten de ASEAN naar voren brengen, toont volgens haar hoe gefrustreerd de twee landen over de associatie zijn. (ADR/MM)