Argentinië martelt nog steeds

Het klinkt als een verhaal uit de periode van de militaire dictatuur die Argentinië in zijn greep hield tussen 1976 en 1983. Maar Gallardo werd vermoord in 2005, in Avellaneda, een district van de Argentijnse hoofdstad Buenos Aires en onder een volledig democratisch regime. De Nationale Coördinator tegen Politie- en Institutioneel Geweld (CORREPI) registreerde sinds het herstel van de democratie in Argentinië 1.900 gevallen van mensenrechtenschendingen door politie, douane en andere overheidsdiensten.

Volgens advocaat María del Carmen Verdú van CORREPI houden de Argentijnse autoriteiten nog steeds vast aan oude structuren die hen in staat stellen sociale onrust de kop in te drukken met dubieuze arrestaties en mishandeling. De actieve houding van de regering van de linkse president Néstor Kirchner om in het reine te komen met de misstanden die tijdens de militaire dictatuur werden gepleegd, verandert daar weinig aan, zegt ze.

Het Centrum voor Rechts- en Sociale Studies (CELS) stelt in zijn jaarlijkse rapport van 2005 dat misbruik in gevangenissen nog steeds doorgaat, als een middel om sociaal uitgesloten sectoren in de samenleving te controleren. Vooral jongeren uit probleemwijken lopen volgens CELS het risico slachtoffer te worden. Ook leden van inheemse bevolkingsgroepen die weigerden hun land af te staan werden op gewelddadige wijze geïntimideerd.

Een consistent mensenrechtenbeleid moet de misdaden uit het verleden erkennen, maar ook de doorwerking daarvan in onze huidige samenleving, zegt Andrea Pochak van CELS. Het geweld in politiebureaus en gevangenissen is een erfenis van de dictatuur.

Eind jaar tachtig maakten amnestiewetten een einde aan de vervolging van mensenrechtenschenders. President Kirchner sprak kort na zijn aantreden in 2003 steun uit voor herziening van de amnestiewetten die ervoor zorgden dat mensenrechtenschenders uit de jaren tachtig vrijuit gingen. Het Hooggerechtshof verklaarde die wetten vorig jaar ongrondwettelijk, waardoor de weg werd vrijgemaakt voor berechting van politieagenten en militairen.

Kirchner droeg ook de marineschool ESMA, tijdens de dictatuur en berucht martelcentrum, over aan mensenrechtengroeperingen. Die willen het ombouwen tot een herdenkingscentrum. Daarnaast liet hij een portret van oud-dictator Jorge Videla verwijderen uit de galerij van de Militaire Academie en stuurde hij alle nog dienstdoende hoge officieren die betrokken waren bij de dictatuur met pensioen.

De stappen van de regering hebben echter weinig effect op de werkwijze van de politie en gevangenispersoneel. De afgelopen drie jaar verdrievoudigde het aantal gedetineerden dat in de gevangenissen in de provincie Buenos Aires door geweld om het leven kwam, zegt CELS. Amnesty International concludeerde in november dat wrede, inhumane en mensonterende behandeling in Argentijnse gevangenissen in de westelijke provincie Mendoza tot de dagelijkse gang van zaken behoort.

De nationale secretaris voor Mensenrechten, Eduardo Luis Duhalde, noemde de overbevolkte gevangenissen deze maand in een interview in de krant Página 12 een stoomketel die op het punt staat de exploderen. De problemen zijn volgens hem te wijten aan de trage vorderingen bij de bouw van nieuwe gevangenissen.

Kirchner mag uitleggen waarom er tijdens de dertig maanden dat hij nu aan het bewind is, 420 mensen op gewelddadige wijze de dood vonden door toedoen van de politie, zegt Verdú van CORREPI. Uit informatie van de organisatie blijkt dat in 44,6 procent van de gevallen de doodsoorzaak marteling of mishandeling was. Veel andere gevallen vielen doden doordat de politie zich te schietgraag toonde. Dat was bijvoorbeeld het geval bij Camila Arjona, een zwanger tiener die omkwam toen de politie in het wilde weg begon te schieten in een poging een verdachte aan te houden in een arme wijk in Buenos Aires.

De regering zegt dat mensenrechten een hoge prioriteit hebben, maar de misdaden die tijdens de dictatuur gepleegd werden veroordelen en tegelijkertijd zwijgen over de misdaden onder het democratische bewind is te gemakkelijk, stelt CORREPI. Volgens de organisatie zijn er geen politieke signalen die duiden op de wil om een einde te maken aan de huidige praktijken. (JS)