'Amerikaanse noodhulp helpt vooral Amerikaanse bedrijven'

De Europese Unie rekende het alle deelnemers aan de handelstop netjes voor: minstens 60 procent van de 2,6 miljard dollar die de VS in 2003 besteedden aan voedselhulp, werd in de Verenigde Staten uitgegeven. Het voedsel werd op de Amerikaanse markt gekocht en verscheept door Amerikaanse transportfirma’s. Voedselhulp is voor de VS een commercieel instrument om overschotten weg te werken en marktaandeel te verwerven in verre landen, zegt de EU. En dat is niet in overeenstemming met de regels van de Wereldhandelsorganisatie.

De Europese handelscommissaris Peter Mandelson vindt dat de Verenigde Staten verandering moeten brengen in de handelsverstorende praktijken van de valse voedselhulp. De Europese Unie zegt er zelfs bij hoe dat moet. De VS, de grootste donor van voedselhulp, zou kunnen overschakelen op een systeem waarbij behoeftige landen geld krijgen waarmee ze zelf voedsel kunnen aankopen.

De Amerikaanse onderhandelaars zijn not amused. De Europeanen zijn geobsedeerd door voedselhulp, beet de Amerikaanse handelsvertegenwoordiger Rob Portman van zich af. Wij zijn naar hier gekomen om over de essentiële thema’s te praten - we willen niet afgeleid worden door marginale zaken, zegt een hoge Amerikaanse regeringsmedewerker. Volgens de Amerikaanse delegatie maakt voedselhulp minder dan twee procent uit van alle Amerikaanse landbouwexport. Eén van zijn collega’s merkt ook op dat deze bijeenkomst niet de juiste plaats is om over voedselhulp te praten - de echte experts op dat terrein zijn niet in Hongkong.

Maar ook in de VS staat de voedselhulp ter discussie. Vorige week gaf de Amerikaanse regering toe dat Amerikaanse voedselleveringen aan Afghanistan de tarwemarkt daar hadden ondergraven net voor een recordoogst. De te goedkope Afghaanse tarwe rotte op de velden, en het jaar daarop schakelden veel boeren over op papaver. Dergelijke incidenten doen de Amerikaanse overheid nu zelf nadenken hoe voedselhulp efficiënter kan worden ingezet.

Andrew S. Natsios, het hoofd van de officiële ontwikkelingsorganisatie van de VS (USAID), heeft voorgesteld ongeveer een kwart van zijn budget voor voedselhulp te reserveren voor driehoekshulp - de aankoop dus van voedsel in ontwikkelingslanden. Maar dat voorstel werd algauw op ijs gelegd door de sterke lobby in het Amerikaanse parlement die opkomen voor de Amerikaanse boeren en de scheepvaartindustrie. Ook van sommige hulporganisaties kwam er tegenwind.

In Hongkong verdeelden de Amerikaanse hulporganisaties World Vision en Catholic Relief Services een rapport dat het Europese voorstel en de Amerikaanse hervormingsideeën op de korrel neemt. De voorstellen bedreigen de wereldwijde beschikbaarheid van voedselhulp, stellen de twee organisaties.

Voor het begin van de handelstop hadden ook de drie belangrijkste VN-hulporganisaties UNHCR, Unicef en WFP de deelnemers aan het overleg al opgeroepen uit te kijken met hervormingen van het noodhulpsysteem. Volgens hen is er elk jaar minder voedsel beschikbaar voor noodhulp - het aanbod daalde van 10,2 miljoen ton in 2003 tot 7,5 miljoen ton in 2004.

Andere hulporganisaties als Oxfam en het Oakland Institute, zijn voor verandering. Het Oakland Institute publiceerde in oktober een rapport waaruit moet blijken dat een heroriëntering van de Amerikaanse voedselhulp zodat die boeren in de noodlijdende gebieden helpt, veel efficiënter is in de strijd tegen armoede.

De Afrikaanse landen zegden woensdag dat ze voor en combinatie zijn van het Europese voorstel en de voortzetting van de bekende voedselhulp. Hulp in de vorm van bedragen waarmee de ontvangende landen zelf voedsel kunnen aankopen, is volgens hen vooral efficiënter in situaties waarbij niet echt van een crisis sprake is. Voedsel dat lokaal wordt aangekocht, is doorgaans goedkoper.

Maar een eensgezind oordeel is er nog niet. We zijn hier in Hongkong begonnen met discussies over een standpunt, en tegen het eind van de week weten we precies waar we staan, zegt de Ugandese Handelsminster Daudi Migereko.

Critici geloven dat de EU het debat over de voedselhulp alleen maar aanzwengelt om zelf buiten schot te blijven. De EU mag de Amerikaanse voedselhulp niet gebruiken als een excuus om zelf exportsubsidies te blijven betalen, zegt Phil Bloomer, een handelsexpert van Oxfam International. (PD/MM)