Afghaanse persvrijheid onder vuur

De ontwikkeling van een relatief vrij medialandschap wordt gezien als een van de grote prestaties van de Afghaanse president Hamid Karzai. Op korte tijd ging het medialandschap er kwantitatief en kwalitatief sterk op vooruit.

Maar dat rijke medialandschap blijkt broos. Begin deze maand had de Afghaanse president Karzai een ontmoeting met de Afghaanse Raad van Religieuze Geleerden, de Ulema Shura. Die vroeg onomwonden de sluiting van twee van de grootste media van het land.

De raad geeft als reden “de publicatie van materiaal dat indruist tegen de religie, tegen de nationale eenheid en tegen de hogere belangen van de natie”. Sindsdien vechten Tolo TV, dat een Turkse soap had uitgezonden, en de kritische krant Hasht-e-Subh voor hun overleven.

De Ulema Shura heeft geen formele link met de regering, maar het is een zeer invloedrijke organisatie. Nu gesprekken met de taliban bovenaan de agenda van de overheid staan, heeft de Raad meer macht dan ooit.

Persvrijheid in gevaar

Het Comité ter Bescherming van Journalisten (CPJ) uitte meteen zijn bezorgdheid over de zaak. “De Afghaanse media zijn belangrijke stemmen in het land. We roepen president Hamid Karzai op om te verzekeren dat de verwachtingen van de religieuze leiders in het land niet indruisen tegen het recht op vrije meningsuiting”, zei Bob Dietz van CPJ in Azië.

“Het gevaar is dat er een cultuur gecreëerd wordt waar iedereen die een krant of zender wil sluiten, dat eenvoudigweg kan” zegt Sediqullah Tawhidi van de Afghaanse mediawaakhond Nai Supporting Open Media in Afghanistan. “De sluiting van media, de berechting of de bestraffing ervan valt onder verantwoordelijkheid van de rechtbanken, niet van sociale organisaties zoals de Ulema Shura.”

Fysiek geweld

Al jaren betalen de journalisten in het land een zware prijs voor hun verhalen. Ze worden bedreigd, geslagen en zelfs vermoord. “Er zijn machtige spelers die de moed niet hebben om hun mening te verdedigen in een publiek debat”, zegt Sanjar Sohail, uitgever van de krant Hasht-e-Subh. “Als hun mening aangevallen wordt, proberen ze de stem het zwijgen op te leggen in plaats van het debat aan te gaan.”

In 2010 tekende ‘Nai: Supporting Open Media in Afghanistan’ 58 gevallen op van aanvallen op journalisten, van slagen tot ontvoering en moord. Bijna de helft van die aanvallen was het werk van de politie of andere groepen die banden hebben met de overheid. Slechts zeven aanvallen waren het werk van de taliban.

In een grotendeels ongeletterde maatschappij kon Hasht-e-Subh zich staande houden met een innovatieve vorm van journalistiek. Het is de grootste private krant in het land, met een dagelijkse oplage van vijftienduizend exemplaren. De krant kan overleven dankzij donaties en partnerschappen met onder meer de Mensenrechtencommissie.

Klachtencommissie

Onlangs begon Hasht-e-Subh met onderzoeksjournalistiek, een rariteit in het land. Twee weken geleden nog bracht de krant een verhaal over hoe preventieve maatregelen de Bank van Kaboel hadden kunnen redden, maar hoe de overheid inactief bleef.

Maar het was een artikel over mensenrechten dat de krant echt in de problemen bracht. De krant schreef eind mei hoe nieuwe islamscholen in het noorden van het land “jonge vrouwen radicaliseerden.” Het stuk was gebaseerd op de bevindingen van een delegatie mensenrechtenactivisten die naar Kunduz reisde om de scholen te onderzoeken.

De Ulema Shura ontkende de bevindingen niet, maar eiste sluiting van de krant. Vorige week kreeg de krant gelijk van de Klachtencommissie voor de Media, die oordeelde dat de beschuldigingen zwak waren en dat Hasht-e-Subh weinig aangewreven kan worden omdat er slechts meningen zijn gepubliceerd.

“Deze keer liet de commissie ons gaan omdat de eis volledig ongegrond was”, zegt uitgever Sohail. “Maar het gevaar blijft. Als we schrijven over verkrachting en problemen blootleggen, dan moet de overheid ons niet beschuldigen, maar de daders.”