Krijgen leerlingen zonder papieren straks "onderwijsverblijf"?

Voor Zeyneb (18 jaar) betekent school de hoop op een mooie toekomst. ‘Ik wil verpleegster worden en zieke mensen helpen.’ Vandaag volgt ze Kantoor - Verkoop in het vierde jaar in het Sint-Ursula-instituut in Lier. Nog drie jaar studeren en dan kan ze haar droomjob uitoefenen. Zeyneb kan niet wachten.

Zeynebs dromen kregen eind vorig jaar een flinke knauw. Het meisje van Azerbeidzjaanse afkomst werd samen met haar vader en broer door een politiepatrouille van de bus geplukt die hen die ochtend naar school zou brengen. Het gezin werd ondergebracht in een terugkeerwoning en kreeg een week de tijd om het Belgische grondgebied te verlaten.

Zeynebs dromen kregen eind 2014 een flinke knauw.

De reden? Hun asielaanvraag werd afgewezen. Vier jaar lang hadden ze in een sluimerende onzekerheid geleefd over hun verblijf in België. Het wachten viel hen zwaar, niet in het minst hun ouders. Toch waren Zeyneb en haar jongere broer de grootste slachtoffers. Plichtbewust volgden ze vier jaar lang school in ons land. Dat blijkt allemaal voor niets geweest te zijn. Een nieuwe procedure werd opgezet waardoor beiden voorlopig terug naar school kunnen. Toch bestaat de kans dat ze zonder diploma zullen moeten terugkeren naar een land dat niet meer het hunne is.

In het ongewisse (1)

Schooldirecteur Stefaan Vanderbist was net als vele leerkrachten en medeleerlingen van Zeyneb stomverbaasd toen hij de ware toedracht over haar afwezigheid vernam. ‘Het was pas de tweede dag van haar afwezigheid dat het bericht via medeleerlingen van Zeyneb binnensijpelde. Je voelt je erg onmachtig op zo’n moment. Ik kan niet begrijpen dat we, in tijden van zoveel communicatiemogelijkheden, niet geïnformeerd werden.’

‘Kinderen verdwijnen van de ene dag op de andere.’

Vanderbist staat niet alleen in zijn kritiek. Volgens Ine Lancriet, OKAN-leerkracht in Sint-Niklaas, worden scholen nauwelijks op de hoogte gebracht als leerlingen het land worden uitgezet. ‘Kinderen verdwijnen van de ene dag op de andere. Soms is er nog een afscheidsmoment, maar vaak is daar de kans niet toe. Soms weten de andere leerlingen van de klas niet in welke situatie het kind zich bevindt.’

Dit is voor medeleerlingen maar ook voor leerkrachten vaak erg confronterend en ontmoedigend. Dat vindt ook Vanderbist: ’Het is de ambitie van elke leerkracht om leerlingen ergens af te zetten. Leerkrachten die al drie jaar lesgeven moeten toch weten waar ze staan met zulke kinderen. Je bouwt tenslotte toch iets op.’

In het ongewisse (2)

Maar naast de directie en leerkrachten is uiteraard de leerling in kwestie de grootste dupe van dit alles. Volgens Lancriet is aan de verblijfsonzekerheid van leerlingen zonder papieren ook psychologisch leed verbonden. ‘De eerste maanden moeten ze al een hele barrière door om zichzelf hier te integreren. Als ze daar eenmaal voorbij zijn, worden ze plots teruggestuurd. Voor mij betekent dat kinderen traumatiseren.’

‘Ik ben bang om weggestuurd te worden.’

Ook voor Zeyneb waren de laatste vier jaar niet de makkelijkste uit haar nog jonge leven. ‘Toen ik de eerste keer in België aankwam was ik zenuwachtig. Nederlands leren was in het begin moeilijk, maar na een tijdje ging het beter. Ik was blij dat ik naar een gewone school kon gaan en  heb nu veel vriendinnen.’

Maar die vriendinnen zal ze binnenkort misschien moeten missen. Dat brengt nieuwe spanningen met zich mee. ‘Ik ben bang om weggestuurd te worden. Dat we ons huis zullen moeten verlaten is stresserend. Ik wil ook mijn school en leerkrachten niet achterlaten. In de les zit ik vaak te denken aan de hele situatie en dan kan ik me niet concentreren.’

Zonderwijs

Dat het veel Vlaamse leerkrachten hoog zit blijkt uit het initiatief ‘Zonderwijs’. Samen met de vier grote Vlaamse onderwijskoepels ijvert Zonderwijs voor een zogenaamd onderwijsverblijf. Dit moet kinderen wiens asielprocedure ten einde is, de kans geven alsnog hun schoolloopbaan af te maken en een diploma te behalen. Nu wordt het onderwijstraject van jonge asielzoekers vaak abrupt afgebroken en moeten ze zonder diploma ons land verlaten.

Nu wordt het onderwijstraject van jonge asielzoekers vaak abrupt afgebroken en moeten ze zonder diploma ons land verlaten.

Kinderrechtencommissaris Bruno Vanobbergen schaarde zich mee achter het initiatief en pleit voor specifiëring van de verschillende groepen. ‘Je moet daarin het onderscheid maken tussen zij die al lang in ons land zijn en zij die recenter hier zijn. Kinderen uit die eerste groep zijn vaak hier geboren. Als ze dan terugkeren naar het land van hun ouders is de hele onderwijsloopbaan verloren. Algemene regularisatie lijkt hier, net als bij niet begeleide minderjarige vreemdelingen, de enige oplossing.’

Maar ook kinderen die pas enkele jaren in België verblijven, zouden de kans moeten krijgen hier een diploma te behalen. Tegelijk erkent Vanobbergen dat het voor deze categorie moeilijker is een sluitende oplossing te vinden. ‘Deze kinderen hebben vaak nog jongere broertjes en zusjes en zo blijf je bezig.’ Het is volgens hem alvast een goede zaak dat de asielprocedure sneller verloopt, waardoor men ook sneller kan inzetten op een begeleide terugkeer.

Toch moeten ook deze kinderen de kans krijgen hun diploma te halen in ons land. ‘Veel jongeren overwegen het om ooit terug te gaan, later, wanneer ze ouder zijn. Als je hen op achttienjarige leeftijd zonder diploma naar hun herkomstland terugstuurt hebben ze niets. Als ze op hun vijfentwintigste terugkeren hebben ze tenminste wel iets in handen,’ zo klinkt het.

Werk aan de winkel

De politiek lijkt stilaan ruchtbaarheid te geven aan de problematiek. Nog voor de zomer staat een overleg gepland tussen de kabinetten van Vlaams minister voor Onderwijs Hilde Crevits en staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken om het beleid af te stemmen. Vanobbergen en Zonderwijs voelen zich gesterkt door de steun van de onderwijskoepels: ‘Het beleid kan niet anders dan hier aandacht voor hebben.’

‘Het beleid kan niet anders dan hier aandacht voor hebben.’

Ondertussen hopen de medeleerlingen van Zeyneb vooral dat hun vriendin in België zal mogen blijven. Hun ondersteuning doet haar duidelijk deugd. ‘Die steun helpt me wel; dan voel ik me beter.’

Afgelopen week zou het gezin uitsluitsel krijgen over een mogelijke verblijfsvergunning. De kans is reëel dat ze nu toch in België zullen mogen blijven. Aan Zeynebs inzet zal het alvast niet liggen. Dat vind ook haar leerlingenbegeleidster: ‘De inzet die Zeyneb toont om hier te zijn en te blijven is ongelooflijk.’