Jihad of haat in Congo?

Het zag er even naar uit dat er een kentering gaande was in de veiligheidssituatie rond Beni in Noord-Kivu, Oost-Congo. Sinds het regeringsleger een groot offensief heeft ingezet tegen de vermeende ADF-rebellen op 31 oktober 2019, heeft een niet aflatende reeks terroristische aanslagen op de burgerbevolking plaats gevonden met een ongekende intensiteit, die in de nacht van 29 op 30 december een triest hoogtepunt bereikte, met minstens 18 doden.

Al meer dan vijf jaar lang blijft het drama zich voltrekken alsof het onafwendbaar is

Wanneer op 9 januari 2020 het bericht kwam dat de FARDC de hoofdbasis van de Allied Democratic Forces hadden opgedoekt, bleven de represaille-aanvallen uit. Generaals klopten zich op de borst op dezelfde manier als ik had zien gebeuren in maart 2014. Ook toen werd het Medina van de ADF ingepalmd. Snel circulerende foto’s op internet moesten het bewijs leveren dat de gewapende groep definitief overwonnen was en vrede zou terugkeren. Zeven maanden later volgde de eerste terroristische aanslag en meer dan 3000 slachtoffers later zijn die niet meer opgehouden. Al meer dan vijf jaar lang blijft het drama zich voltrekken alsof het onafwendbaar is, ondanks alle beloftes van de nieuwe president en zijn uniformdragers om er een eind aan te maken.

Tot in januari. Toen Stijn Vercruysse van de VRT en ikzelf op 18 januari voor zijn reportage de assistent-administrator van het territorium van Beni gingen groeten, klonk er hoop in haar stem. De vijand is niet verslagen, want in de driehoek van de dood blijven ongedocumenteerde misdaden doorgaan, zei ze, maar zijn slagkracht om uitgekiende terreurdaden op te zetten leek toch een flinke knauw te hebben gekregen. Het duurde nu toch al drie weken dat er aan de rand van de driehoek geen aanvallen meer waren opgetekend. Dat was al heel lang niet meer gebeurd. Er was reden om te hopen.

Helaas

Vanaf dan ging het echter snel weer achteruit. Eerst kondigde de gouverneur van Noord-Kivu op 20 januari aan dat in de stad Goma, 300 km naar het zuiden, voor het eerst een ADF werd gevat, in het bezit van artisanale bommen. Hij waarschuwde ook voor een algemene infiltratie van ADF in de hele provincie en riep de bevolking op tot waakzaamheid.

Nadat president Tshisekedi in Rome tegen de Paus had gezegd dat Jihad de drijfveer van de ADF is, en tegen de Congolese diaspora in London dat het cacao, koffie en mineralen zijn waar het hen om te doen is, namen ze zelf de laatste twijfel weg.

Op dinsdag 21 januari vielen ze Kokola aan kort na zonsondergang. Op drie fronten tegelijk probeerden ze het leger een hak te zetten, maar die konden hen snel verjagen zonder dat er slachtoffers vielen. Vandaag 22 januari gebeurde iets heel ongewoons: een aanslag bij klaarlichte dag in Mai Moya, op een uur dat blauwhelmen patrouilleren en burgers zich veilig waanden op de weg tussen Eringeti en Oïcha en boeren op hun velden aan het werk waren. Mijn team van Ituri was op dat moment onderweg naar hun standplaats in Bunia en zijn gelukkig veilig aangekomen. Zes lichamen van burgers konden worden geborgen, maar er zijn nog mensen vermist en vee en andere bezittingen werden geroofd in een aanval die vier uren duurde, van 10 tot 14u.

Obscuur

Wat een striemende kaakslag op de bolle wangen van de president! En koren op de molen van aartsbisschop Ambongo, die blijft herhalen dat er een onzichtbare hand achter die aanslagen zit en nog maar eens een oproep deed naar de internationale gemeenschap om een onafhankelijke onderzoekscommissie helderheid te laten brengen over die nébuleuse ADF.

Van mevrouw de assistent-administrator hadden Stijn en ik enkele dagen voordien geprobeerd wat meer te weten te komen: wie die vermeende ADF eigenlijk zijn, hoe het komt dat er nog niet meer over geweten is, nu er toch minstens al een honderdtal levend zijn opgepakt en hopelijk ondervraagd.

Of inspecteur-generaal John Numbi, berucht wegens de moord op mensenrechtenverdediger Floribert Chebeya, die in december plots opdook in Beni, meerwaarde weet te brengen in de aanpak van het probleem. Maar ze bleef ons alle antwoorden schuldig. En niet omdat ze het ons niet wou zeggen. Gewoonweg omdat ze zelf ook van niets wist. Ik zou niet graag in haar schoenen staan om in dergelijke obscure omstandigheden verantwoordelijkheid te moeten dragen voor de bevolking.

De voorzitter van het middenveld van Beni, Kizito Bin Hangi, wond er geen doekjes om: de aanslagen hebben volgens hem volstrekt niets te maken met Jihad of Islamitische Staat. Dat is een rookgordijn dat wordt opgetrokken door zij die baat hebben bij de wetteloosheid in de driehoek van de dood.

Op het rond punt van Beni, waar het standbeeld van Enock Nyamwisi al enkele jaren geleden werd onthoofd, prijken nu twee grote spanborden, waarvan de boodschap “je suis FARDC” het meest opvalt. Ik durf wedden dat dit een vondst is van John Numbi. Zijn officiële missie was immers om de troepen een hart onder de riem te steken.

MEEST GELEZEN

• 1
  Van Tel: is India klaar voor 500 miljoen jongeren?
• 2
  ‘Mensen vroegen mij of ik Hutu of Tutsi ben, maar thuis spraken we daar niet over’
• 3
  ‘Rino, hier is Tasnim’

Ver weg

Ik vrees voor vrijdag. 24 januari is de dag dat de wankele coalitie FCC-CACH de eerste verjaardag van de alternance gaat vieren, de eerste vreedzame machtsoverdracht in de geschiedenis van Congo. President Tshisekedi (CACH) vond het nodig in zijn toespraak in Londen te dreigen met de ontbinding van het parlement als er teveel politieke crisissen worden veroorzaakt en kreeg prompt lik op stuk van voorzitster Mabunda van het parlement (FCC) die voor de verzamelde pers in Kinshasa repliceerde met een afzetting van Tshisekedi, mocht die dat lef hebben. Het lijkt er steeds meer op dat er van politieke broederschap niet veel meer overblijft en dat haat alsmaar meer de bovenhand krijgt.

Wie daar zal van profiteren, is maar al te duidelijk. Terwijl de leiders van de nationale instellingen zich uitputten in verbale krachtpatserij, vrees ik dat de slachters van Beni hun machetes aan het slijpen zijn om de eerste verjaardag op hun manier te gedenken. Ik zal me die dag ver weg van Beni houden!

Herbekijk de reportage van Stijn Vercruysse in Terzake van 22 januari 2020: