Een eindbalans van de Internationale Arbeidsconferentie

Als je vrede wil, dan moet je arbeidsrechten verdedigen

ILO (CC BY-NC-ND 2.0)

Zonder twijfel een belangrijke uitschieter deze conferentie: de goedkeuring van de nieuwe conventie over geweld op het werk.

De jaarlijkse Conferentie van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) in Genève zit erop. Er is een nieuwe conventie tegen geweld op het werk afgesloten, een belangrijke uitschieter. Maar een ambitieuze Eeuwfeestverklaring kwam er niet.

De IAO ontstond precies 100 jaar geleden dankzij de vredesakkoorden na de Eerste Wereldoorlog (in 1919), en vierde nu gelijk ook de 75ste verjaardag van de Verklaring van Philadelphia op 10 mei 1944. Opnieuw aan het einde van een Wereldoorlog (de Tweede), en een doorstart voorde IAO. Want de overtuiging was ‘dat duurzame vrede enkel kan worden bereikt als ze gebaseerd is op sociale rechtvaardigheid’.

Twee maanden later, op 15 juli 1944, schreef Anne Frank dit neer in haar achterkamertje:

‘Dat is het moeilijke in deze tijd: idealen, dromen, mooie verwachtingen komen nog niet bij ons of ze worden door de gruwelijkste werkelijkheid getroffen en zo totaal verwoest. Het is een groot wonder dat ik niet al m’n verwachtingen heb opgegeven, want ze lijken absurd en onuitvoerbaar. Toch houd ik ze vast, ondanks alles, omdat ik nog steeds aan de innerlijke goedheid van de mensen geloof.

Het is me ten enenmale onmogelijk alles op te bouwen op de basis van dood, ellende en verwarring. Ik zie hoe de wereld langzaam steeds meer in een woestijn herschapen wordt, ik hoor steeds harder de aanrollende donder, die ook ons zal doden, ik voel het leed van miljoenen mensen mee, en toch, als ik naar de hemel kijk, denk ik, dat dit alles zich weer ten goede zal wenden, dat ook deze hardheid zal ophouden, dat er weer rust en vrede in de wereldorde zal komen.’

‘Als ik naar de hemel kijk, denk ik dat dit alles zich weer ten goede zal wenden, dat ook deze hardheid zal ophouden, dat er weer rust en vrede in de wereldorde zal komen’
Anne Frank

Rust en vrede zijn er inderdaad gekomen, tot op zekere hoogte, maar niet door een blind vertrouwen in de innerlijke goedheid van de mens. Wel door na die oorlog hard te werken aan de opbouw van een sociaaleconomisch model, dat sociaal rechtvaardiger aanvoelde. In de woorden van Anne Frank: de kracht van de IAO was dat ze ‘rust en vrede in de wereldorde’ bracht door ‘idealen, dromen, mooie verwachtingen’ te verankeren in afdwingbare rechten, met streng toezicht op de handhaving daarvan.

Vandaag is er de vaststelling dat de werkgeversgroep in de IAO daar meer en meer afstand van neemt. In elk van de commissies van de conferentie sijpelde die groeiende weerzin voor een rechtenbenadering binnen langs werkgeverskant. Niet zelden met steun van regeringen. Nu, moeilijk gaat ook: wat telt is het eindresultaat.

Het belang van belangrijk bezoek

Bij het begin van deze IAO-conferentie schreef ik voor deze blog al over de inzet van deze editie en over de werkzaamheden in de drie commissies:

  1. de commissie die voor de verklaring over de toekomst van het werk,
  2. de commissie over de conventie over geweld op het werk
  3. de commissie over de toepassing van de normen.

Sindsdien passeerde in de grote zaal van het Paleis van de Verenigde Naties een bonte stoet aan hoogwaardigheidsbekleders, waaronder zomaar eventjes veertig staatshoofden, drie koningen incluis. De laatste in de rij was onze Koning Filip.

De passage van al dat schoon volk is niet onbelangrijk. Het multilateralisme (de mondiale aanpak van problemen) wordt meer en meer in vraag gesteld, en de IAO kan zich optrekken aan die belangrijke bezoekers. Vooral nu de Verenigde Naties om financiële redenen een hervorming voorbereiden waar de IAO verzwakt dreigt uit te komen.

ILO (CC BY-NC-ND 2.0)

De passage van Koning Filip en andere hoogwaardigheidsbekleders is niet onbelangrijk: de IAO kan zich optrekken aan die belangrijke bezoekers.

Nieuwe conventie tegen geweld op het werk: 439 stemmen voor, 7 tegen

Zonder twijfel een belangrijke uitschieter deze conferentie: de nieuwe conventie over geweld op het werk. Vanaf de eerste lezing, tijdens de vorige IAO-conferentie, was duidelijk dat werkgevers die conventie niet graag zagen komen. En als ze er zou komen, dan liefst in sterk verzwakte vorm. Toch wisten de werknemersdelegaties een ruime meerderheid van regeringen te krijgen, zodat nauwelijks moest worden ingebonden op de inhoud.

Vervolgens rees de vraag of een begeleidende IAO-aanbeveling kon volgen. Ook dat raakte netjes rond, zij het opnieuw tegen met grote tegenzin van de werkgevers.

Daarna was het vooral wachten op de finale plenaire stemming over de nieuwe conventie, op 21 juni. Die leverde met 439 stemmen een overweldigende meerderheid op vóór de conventie, met amper 7 tegenstemmen.

Bij de tegenstemmers: de werkgeversdelegaties van Costa Rica, Dominicaanse Republiek, El Salvador, Guatemala, Maleisië en Singapore. Er waren 30 onthoudingen, ook overwegend werkgevers. Opvallend: ook de werkgevers van een aantal Europese landen onthielden zich: Duitsland, Denemarken en Zweden.

Voor de begeleidende IAO-aanbeveling was het aantal tegenstemmen (12) en onthoudingen (44) iets groter, met deze keer ook opvallende tegenstemmen van werkgeversdelegaties van Duitsland, Oostenrijk, Finland, Portugal, Zweden en Tsjechië. Werkgevers van Nederland en België brachten geen stem uit, waardoor hun definitieve houding wat onduidelijk blijft.

En nu: aan het werk om de conventie over geweld op het werk binnen de kortste keren op nationaal vlak geratificeerd te krijgen.

Het recht om levend terug te keren van je werk?

Het was deze IAO-conferentie de ambitie om te komen tot een vooruitstrevende eeuwfeestverklaring (Centennial Declaration), die de basisprincipes van de IAO en de toekomst van werk in de verf zou zetten.

Maar die ambitie moesten we serieus matigen. Veel energie moest gaan naar damage control om te vermijden dat we geen stap terug zouden zetten, vergeleken met de vorige drie grote verklaringen van de IAO: de Philadelphia-verklaring van 1944 (waarvan hierboven al sprake), de Verklaring van 1998 over de fundamentele rechten en principes op het werk en, in 2008, de Verklaring voor sociale rechtvaardigheid.

Werkgevers maakten er bovendien een erezaak van om elke verwijzing naar het voorbereidende rapport van de Global Commission for the Future of Work, zij het expliciet of impliciet, te kelderen. Nochtans hadden de werkgevers in ook hun vertegenwoordigers in die Global Commission.

Uiteindelijk bleven voor werknemers nog twee speerpuntkwesties over.

Ook voor België is een ‘sokkel van arbeidsrechten’ interessant, voor bijklussers, platformwerkers en onbeschermde freelancers

Lukt het een vijfde norm, het recht op veilig en gezond werk, toe te voegen aan de huidige vier fundamentele arbeidsnormen (verbod van kinderarbeid, dwangarbeid en discriminatie en syndicale vrijheid/recht op onderhandelingen)?

En slagen we erin om af te spreken dat al wie werkt, ongeacht het statuut of de werkvorm, minimaal moet genieten van een sokkel van arbeidsrechten? En dan gaat het niet alleen over de fundamentele arbeidsnormen, maar ook over het recht op een toereikend minimuminkomen, het recht op een maximale arbeidsduur en het recht op veilig en gezond werk.

De Global Commission noemde dat de ‘labour protection floor’, maar de werkgevers weigerden absoluut om die term te gebruiken. Ook voor België is die sokkel niet oninteressant, omdat bijklussers en platformwerkers (beneden de 6.130 euro) uitgesloten zijn van de arbeidsbescherming en omdat er steeds meer onbeschermde freelancers aan het werk zijn in ons land.

‘Werkenden’ is meer dan ‘werknemers’

Voor de twee speerpunteisen is het resultaat min of meer bevredigend te noemen.

We zijn niet zo ver geraakt om het recht op veiligheid en gezondheid uit te roepen tot fundamentele arbeidsnorm in de Verklaring. Wel werd opdracht gegeven om zo snel mogelijk ‘voorstellen in overweging te nemen om veilige en gezonde arbeidsvoorwaarden op te nemen in het IAO-kader van fundamentele rechten en principes op het werk’, in een begeleidende resolutie aan de Raad van Bestuur van de IAO.

Die voorstellen zullen nog wel wat armworstelen vergen, maar de ban lijkt toch gebroken. Zeker omdat er overeenstemming lijkt tussen de landen om die weg op te gaan. Overigens met zware steun vanuit de Europese Unie, in het verlengde van de nieuwe Europese pijler voor sociale rechten.

En voor de sokkel van arbeidsrechten (of labour protection floor) wordt in de Eeuwfeestverklaring nu gesteld dat die moet gegarandeerd worden voor alle werkenden. De werknemersgroep had expliciet vermeld willen zien dat dit zou gelden voor gelijk welk contract of arbeidsvorm, zoals de Global Commission preciseerde. Maar dat was er voor de werkgevers teveel aan. Al is duidelijk dat ‘werkenden’ niet enkel gaat over werknemers met een arbeidscontract.

ILO (CC BY-NC-ND 2.0)

Brazilië komt ermee weg, Servië verwaarloost arbeidsinspectie

Op elke IAO-conferentie moeten 24 landen verschijnen voor het tribunaal van de IAO, de Commissie voor de Toepassing van de Normen (dat waren dit jaar deze 24 landen). Dit jaar was het Brazilië van Bolsonaro de blikvanger.

De Filippijnen krijgen een plaatsbezoek van de IAO wegens schending van de vakbondsvrijheid. Talrijke moorden op syndicalisten blijven onbestraft

In 2012 was er nog een grote clash in deze commissie, naar aanleiding van de weigering van de werkgevers om het stakingsrecht te erkennen als norm van de IAO, maar sindsdien is ze onmiskenbaar in rustiger vaarwater gekomen. Waarmee niet gezegd is dat het daar van een leien dakje loopt.

Dat zagen we al snel in het dossier van Brazilië. De werkgevers namen het land in bescherming tegen het verwijt dat ze Brazilië het recht op collectief onderhandelen ondermijnt. Daardoor zijn de conclusies van de commissie ook navenant soft.

Bij een reeks andere landen is de werknemersgroep (met ACV-voorzitter Marc Leemans als woordvoerder) merkelijk verder geraakt:

  • Kazachstan kreeg een zogenaamde ‘speciale paragraaf’, een zware terechtwijzing, aan zijn been voor aanhoudende schending van de vakbondsvrijheid
  • Algerije kreeg heel concrete instructies om het momentum van het aftreden van de president te gebruiken om voortaan de vakbondsvrijheid te garanderen
  • De Filippijnen kunnen rekenen op een plaatsbezoek van de IAO, een zogenaamde missie op hoog niveau, wegens schending van de syndicale vrijheid. Met tal van moorden op syndicalisten die onbestraft blijven
  • Vanuit Europees perspectief is de veroordeling van Servië interessant, voor de verwaarlozing van hun arbeidsinspectie. Iets wat we ook in andere Europese landen zien gebeuren, tegen de achtergrond van zware besparingen op het overheidsapparaat.

Privéverzekeringen of niet?

De Commissie voor de Toepassing van de Normen bekijkt elk jaar ook hoe het wereldwijd is gesteld met de toepassing van een specifieke set van normen. Deze keer werd aanbeveling nr. 202 van 2012 over de sokkels voor sociale bescherming tegen het licht gehouden

Het was wachten op de conclusies van de commissie. Die waren uiteindelijk, ondanks de promopraatjes van werkgeverszijde voor privéverzekeringen, behoorlijk stevig. De IAO-Commissie voor de Toepassing van de Normen bevestigt dat wettelijke, solidair gefinancierde stelsels ‘het hart van de sociale zekerheid’ moeten blijven.

De commissie stelde ook vast dat tekorten in de sociale bescherming eerst en vooral een zaak zijn van onderfinanciering. Ze erkent dat sociale bescherming niet zomaar een kost is, maar ook een investering in menselijk potentieel. En met de vingerwijzing om de sociale bescherming ook uit te breiden tot nieuwe arbeidsvormen.

Daarmee zit het internationale vakbondswerk er voor dit werkjaar op. Terug naar de ondraaglijke lichtheid van het nationale spektakel.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.