Taiwanees vertegenwoordiger Henry Tseng: ‘Onze eerste opdracht nu is overleven’

Taiwan heeft een vertegenwoordiging van 35 diplomaten in Brussel. Die wordt geleid door Henry Tseng. MO* sprak met hem over wat het betekent een land te zijn waarvan China vindt dat het niet bestaat.

Het betekent onder meer dat namen en woorden ertoe doen. Harry Tseng is officieel geen ambassadeur van Taiwan maar de vertegenwoordiger van het Vertegenwoordigend Bureau van Taipei bij de Europese Unie en België. Ambassade én Taiwan kunnen niet worden gebruikt omdat de druk van de almaar machtiger Chinese Volksrepubliek niet toelaat die termen te gebruiken in de officiële communicatie. (Net zoals luchtvaartmaatschappijen onlangs onder druk werden gezet om de naam Taiwan te schrappen in hun communicatie). Nochtans doet Tseng alles wat een ambassadeur doet – de belangen van de 23 miljoen inwoners van Taiwan verdedigen in Brussel.

Elk land dat Taiwan erkent, is zeker van Chinese banbliksems

Hoewel Taiwan al sinds 1949 functioneert als een onafhankelijk land beschouwt China het land als een afgescheurde provincie. 1949, dat was het einde van de Chinese burgeroorlog die werd gewonnen door de communisten, de verliezende nationalisten van de Guomindang vluchtten naar Taiwan en richtten er een andere republiek op. Elk land dat Taiwan als een heuse staat durft erkennen, is zeker van de Chinese banbliksems. Met de groeiende impact van China zijn er steeds minder landen die aan die druk weerstaan en Taiwan nog erkennen – de meeste zijn kleine eilandjes zoals Tuvalu of Nauru. En ook die probeert China nu te overtuigen om hun officiële banden met Taiwan stop te zetten.

Taiwan heeft 35 diplomaten in Brussel

Officieel hebben ook de EU en Taiwan geen volwaardige betrekkingen. Toch telt de Brusselse vertegenwoordiging van Taiwan 35 diplomaten. Er is kennelijk heel wat te bespreken. Tseng: ‘De EU en Taiwan hebben elk jaar een uitgebreid overleg waarin handels- en niet-handelsonderwerpen worden besproken. Het laatste overleg, het dertigste intussen, leidde tot 24 uiteenlopende besluiten. Meer kan ik er niet over zeggen maar het illustreert wel hoe intensief de contacten zijn.’

‘De EU en Taiwan hebben elk jaar een uitgebreid overleg’

Tseng is tevreden over de richting die de relaties uitgaan. Hij is ervan overtuigd dat het Westen, zowel de VS als de EU, “de ogen zijn opengegaan” in verband met China de voorbije jaren. ‘Toen China in 2001 lid werd van de WTO, dacht het Westen dat het land zou worden zoals hen. De jongste jaren is evenwel gebleken dat dit niet het geval is. Het negentiende partijcongres van de Chinese Communistische Partij van 2017 heeft duidelijk gemaakt dat China kiest voor een ander bestuurlijk model met een veel grotere rol voor de staat. ‘Xi heeft duidelijk gezegd dat de rol van de staatsondernemingen zal toenemen,’ zegt Tseng en leest voor uit de drie uur durende speech van Xi uit 2017.

‘De jongste tijd zien we dat de Westerse ogen zijn opengegaan ten aanzien van China’

Als bewijs dat de EU wakker is geschoten, haalt Tseng de “EU-China strategic outlook” tevoorschijn, een Europees beleidsdocument dat op 12 maart jongstleden publiek werd gemaakt. Tseng wijst ons op een passage waarin China een ‘systemische rivaal die andere bestuursmodellen promoot’ wordt genoemd. Naast een partner van coöperatie en een economische concurrent. Tseng: ‘We weten dat China daar niet blij mee was.” Hoe hij dat zo zeker weet? ‘Wij hebben oren bij de Europese administratie,’ aldus Tseng.

In een noot zegt dat zelfde strategiedocument de “Een China Politiek” te blijven volgen — te erkennen dat er maar één China is, de Volksrepubliek — maar ‘tegelijk zijn relaties met Taiwan verder te ontwikkelen en steun te bieden aan de gedeelde waarden die zijn bestuurssysteem schragen’.

Tseng noemt de EU belangrijk voor Taiwan niet alleen omdat het een grote markt is, maar tevens omdat ‘het collectieve kracht uitoefent ondanks zijn zware beslissingsprocedures. We voelen dat wij belangrijk zijn voor de EU omdat we een model zijn van een Aziatisch land dat de mensenrechten eerbiedigt, en een goed werkende democratie heeft.’

‘De EU vindt ons een modeldemocratie in Azië’

Tseng wijst erop dat Taiwan en de EU vorig jaar voor het eerst een mensenrechtenconsultatie hielden. ‘Dat was een subtiele erkenning van ons land als evenwaardige partner op vlak van mensenrechten.’ De EU voert immers mensenrechtendialogen met staten die het minder menen met de mensenrechten, en mensenrechtenconsultaties met landen die het erkent als ‘partner die de universele waarden van de mensenrechten en de rechtstaat deelt met de EU’, zoals het achteraf in het gezamenlijke perscommuniqué stond.

Militair spierballengerol rond het eiland

Tseng zegt ook blij te zijn met de relatie met de Verenigde Staten. President Donald Trump riep in november 2016 de verontwaardiging van China over zich af door een telefoonoproep van de Taiwanese presidente Tsai Ing-Wen te aanvaarden, enkele dagen na zijn verkiezingsoverwinning. Sindsdien hebben de VS de ‘Eén China politiek’ wel herbevestigd, maar de Amerikaanse marine is erg aanwezig geweest in de Zuid-Chinese zee, en dus ook om en bij Taiwan. Tseng: ‘Ze zijn hier de laatste acht maanden vijf keer geweest. Dat is nog gebeurd in het verleden. Nieuw is dat ze het nu publiek hebben gemaakt.’

Tseng wijst op verschillende wetten die het Congres onlangs stemde die Taiwanese politici gemakkelijker toegang tot de VS geven, en die meer middelen vrijmaken voor patrouilles van de Amerikaanse marine in de wateren rond Taiwan,… ‘Het Congres steunt ons en dat is belangrijk want zij gaan over het geld en dat soort militaire missies kosten veel geld.’

China van zijn kant heeft zijn militaire spierballen ook meer gerold sinds het 19^de partijcongres van 2017. Tseng: ‘De militaire druk neemt toe. Ze hebben oefeningen met echt geschut uitgevoerd in onze omgeving. Hun eerste en voorlopig enige vliegdekschip is twee keer rond Taiwan gevaren.’

‘Het enige Chinese vliegdekschip van China is twee keer rond Taiwan gevaren’

Op de tweede dag van het Chinese nieuwe jaar, op 6 februari 2019, gaf de Chinese president Xi Jinping een ‘boodschap aan de landgenoten in Taiwan’. Die boodschap werd ervaren als agressief op het eiland. Tseng: ‘Xi gebruikte in zijn speech 46 keer het woord “vereniging”. Hij sloot het gebruik van geweld niet uit om die vereniging waar te maken.’

Xi pleitte in de speech voor een scenario van “een land, twee systemen”, zoals destijds bij de opname van HongKong in China in 1997. Nog dezelfde dag wees de Taiwanese presidente Tsai Ing-Wen dat scenario categoriek af en veroordeelde ze de Chinese agressie. China reageerde dan weer met het verwijt dat ze aanstuurt op onafhankelijkheid. ‘Dat klopt nochtans niet,’ aldus Tseng. ‘Wij zijn voor een behoud van het status quo.’

Economische en digitale druk

China zet Taiwan ook economisch onder druk. Er gaan veel minder Chinese toeristen naar het eiland: van vier miljoen in 2015 naar 2,7 miljoen vorig jaar. ‘China kan dat makkelijk doen omdat het meestal gaat om groepsreizen georganiseerd door reisbureau’s waar de autoriteiten vat op hebben. Het heeft onze lokale economie geraakt met de sluiting van hotels en restaurants op sommige plaatsen.’

China gaat nog verder en zet kiesdistricten die een kandidaat van de Democratische Progressieve Partij(DPP), de partij van president Tsai, verkozen onder druk door er geen toeristen te laten stoppen, of door hun landbouwproducten niet meer af te nemen. Zo probeert de Volksrepubliek de Taiwanese bevolking op te zetten tegen de DPP die een meer onafhankelijke koers wil varen tegenover China dan de Guomindang, de traditionele tegenstander van de DPP.

China probeert ook de stemming in het land en de verkiezingen te beïnvloeden via het verspreiden van allerlei geruchten en commentaren op de sociale media. Of dat de verklaring is voor de slechte verkiezingsresultaten van de DPP in de lokale verkiezingen van november jongstleden, is moeilijk te zeggen. Tseng houdt het erop dat het op zijn minst één factor was, naast andere.

De strijd tegen “sharp power”

Het gebruik van sociale media en het verspreiden van fake news, werd intussen al “sharp power” gedoopt. ‘Wij zijn een voorbeeld van wat later in andere landen kan gebeuren’, stelt Tseng die het verspreiden van valse berichten en geruchten als een soort maatschappelijk gif beschouwt.

‘China maakt gebruik van de vrijheid in de Taiwanese samenleving om fake news te verspreiden’

‘China maakt gebruik van de vrijheid in de Taiwanese samenleving. En de vraag is hoever je wil gaan in het bestrijden daarvan. Wij willen de vrijheid van mening, van pers, van vereniging niet beperken. Hoeveel wil je opofferen? Onze mensen moeten leren omgaan met fake news. In onze nieuwsbladen staat er nu al dikwijls een kolom met een kort overzicht van de schadelijke informatie, van het fake news. Social mediagroepen die meer dan een bepaald aantal volgelingen hebben en bepaalde duidelijk valse berichten blijven verspreiden, kunnen worden aangeklaagd. Momenteel lopen er 33 dergelijke onderzoeken.’

‘Iedereen is in gevaar in China’

Hoe moet het verder met Taiwan in die omstandigheden, zo dicht bij de reus die het eiland wil verzwelgen? De toekomst is moeilijk te voorspellen, vindt Tseng. ‘Ook in China. Xi is nu zonder twijfel de absolute leider van China maar je mag er — ondanks het opheffen van de beperking van zijn ambtstermijn — niet zomaar van uitgaan dat hij er over twintig jaar nog zal zijn. Er is veel onzekerheid in China. Economisch maar ook politiek. Xi heeft veel vijanden gemaakt met zijn anti-corruptiebeleid. Iedereen is in gevaar. De drie sterrengeneraal Wang die Xi vergezelde bij zijn eerste bezoek aan de VS, en die zelfs naast Ivanka Trump zat tijdens het diner in Mar-a-Lago, is intussen opgepakt op beschuldiging van corruptie.’

Vraag is of de VS echt ten oorlog willen trekken om Taiwan

Zeker is dat Xi sterkte moet tonen tegenover Taiwan en de VS om in zijn land zijn imago van sterke man gestand te doen. Of dat betekent dat hij ooit Taiwan binnenvalt, is een andere zaak. Vraag is daarbij of de VS, ondanks de opgevoerde aanwezigheid van hun marine in de regio, echt zouden ten oorlog trekken om Taiwan. En of het niet onvermijdelijk is dat China als grootmacht de lakens uitdeelt in zijn omgeving.

Veel hangt af van hoe de toestand in China evolueert. Is het denkbaar dat China zelf in een meer democratische richting evolueert? Tseng: ‘We hadden daar ooit hoop op maar de luxe van daaraan te denken, is nu niet praktisch. Onze eerste opdracht nu is om te overleven als land. We willen vooral geen oorlog want dat zou alles vernietigen van wat we de voorbije zeventig jaar hebben opgebouwd.’