Voedselzekerheid komt in het gedrang

Mijnbouw zet boeren buiten spel in Centraal-Amerika

Tim O'Brien (CC BY-NC-ND 2.0)

 

De metaalmijnbouw heeft zijn tentakels als een octopus uitgespreid in Centraal-Amerika en deelt zo een gevoelige tik uit aan de landbouw en ecosystemen in de regio, zeggen dorpsbewoners en activisten. Het probleem wordt ook aan de kaak gesteld in een nieuw rapport.

“Het mijnbouwbedrijf opereert op land dat boeren huurden om mais en bonen te verbouwen, onze basisgewassen”, zegt Lesbia Villagrán uit San Rafael Las Flores in het oosten van Guatemala. “Sinds het bedrijf hier actief is, is er geen land meer over om te boeren.”

Minera San Rafael, een dochteronderneming van het Canadese bedrijf Tahoe Resources, streek in 2007 neer in deze gemeente met iets meer dan negenduizend inwoners,  verspreid over verschillende dorpen. Sindsdien hebben de bewoners geprotesteerd tegen de mijnbouwactiviteiten. Ze zijn tegen de zilvermijn El Escobal, die volgens hen bedreigend is voor de landbouw, waterbronnen en biodiversiteit.

“Toen ik klein was, huurde mijn vader zes manzanas (iets meer dan 4 hectare, red) grond. Daar werkten we met plezier en we hadden goede oogsten”, zegt Villagrán (28). “Toen de eigenaren het land verkochten aan het bedrijf, konden we er geen gewassen meer verbouwen.”

Zware metalen

In januari kreeg de mijn een andere eigenaar. Het bedrijf opereert nu onder de naam Minera San Rafael El Escobal, een dochteronderneming van Pan American Silver uit Canada. Volgens de bedrijfswebsite de op één na grootste zilverproducent ter wereld. Het bedrijf is eigenaar van zes mijnen in Argentinië, Bolivia, Mexico, Peru en nu Guatemala.

“Boeren is moeilijker geworden door de activiteiten van het bedrijf”, zegt Alex Reynoso, een koffieboer uit een gemeente vlakbij San Rafael. Volgens Reynoso willen de markten in het land geen producten die geoogst zijn in de omgeving van de mijn, omdat consumenten bang zijn voor vervuiling met zware metalen.

Op de vraag om een reactie op de kritiek van de dorpsbewoners hadden Tahoe Resources en Pan American Silver niet gereageerd voor publicatie van dit artikel.

Spanningen

De mijnbouwactiviteiten werden in juli 2017 stilgelegd, na een klacht van organisaties van Xinca-inwoners die stelden niet geconsulteerd te zijn over het project. Volgens de wet had dat wel gemoeten.

Het Guatemalaanse grondwettelijk hof besloot daarop onderzoek te doen. In september 2018 kwam het met een uitspraak waarin de schorsing van de activiteiten werd verlengd.

De consortiums die een mijnbouwvergunning kregen, kochten traditionele landbouwgrond en bos op.

Deze zaak in Guatemala is een voorbeeld van de spanningen die mijnbouw in Centraal-Amerika met zich meebrengt. Deze activiteiten vonden, zij het in veel beperktere mate, al plaats in het gebied sinds het Spaanse kolonialisme in de zestiende eeuw.

In de afgelopen decennia vestigden zich verschillende transnationale bedrijven in het gebied. Met de komst van deze buitenlandse bedrijven ontstonden er ook sociale conflicten. De lokale bevolking in dorpen en steden in de buurt van de mijnen, ging zich organiseren. Dat gebeurde met name in Guatemala, Honduras, El Salvador en Nicaragua.

De consortiums die een mijnbouwvergunning kregen, kochten traditionele landbouwgrond en bos op. Ook monopoliseerden ze de waterbronnen waar de plaatselijke bevolking, vooral inheemse bewoners, van afhankelijk zijn. Daarmee kwam hun voedselzekerheid in het geding.

Expansie

De studie ‘Strategies for the Defense of the Environment and Human Rights in the Face of the Impacts of Mining Extractivism in Central America’, die afgelopen week verscheen in San Salvador, gaat in op de impact van deze expansie.

In Honduras werden tot januari 2017 zo’n 172 mijnbouwvergunningen verstrekt, voor een totale oppervlakte van 7.275 vierkante kilometer. Dat is vergelijkbaar met 6,47 procent van het landoppervlak.

In Guatemala ging het op dezelfde datum om 55 vergunningen voor een gebied van 4.143 vierkante kilometer, ofwel 3,81 procent van het nationale territorium. In mei 2017 had Nicaragua 146 vergunningen verstrekt. Er lopen nog twintig aanvragen. Alles bij elkaar, inclusief de nog lopende aanvragen, gaat het om een gebied van 11.143 vierkante kilometer, of 8,55 procent van het land.

Verbod op mijnbouw

El Salvador maakte internationaal geschiedenis door het eerste land in de wereld te zijn dat alle vormen van mijnbouw verbood in maart 2017.

Maar sinds 2006 werden er 31 vergunningen uitgegeven, voor een oppervlakte van 1.088 vierkante kilometer, 5,17 procent van het nationale territorium.

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws
Centraal-Amerika, dat zo’n 48 miljoen mensen telt op 524.000 vierkante kilometer – inclusief Belize, Costa Rica en Panama – kampt met grootschalige sociale achteruitgang.

Het is ook een van de regio’s in de wereld die het meest kwetsbaar zijn voor de impact van de klimaatverandering, als het gaat om verlies van oogsten. Naar het Salvadoraanse voorbeeld zijn er bewegingen waarneembaar in buurlanden, die ook van de mijnbouw af willen, zegt de Nicaraguaanse onderzoeker Angélico Alfaro, een van de hoofdauteurs van de nieuwe studie.

“Maar de realiteit is dat landen zoals Honduras, Guatemala en Nicaragua wetten hebben aangenomen die in het voordeel zijn van de mijnbouwsector”, zegt Alfaro.

Het rapport werd gepubliceerd door de Centraal-Amerikaanse Mijnbouwalliantie, een overkoepelend orgaan van milieuorganisaties in de regio.

Zelfvoorzienende landbouw

De mijnbouwindustrie brengt de voedselzekerheid in Centraal-Amerika in gevaar, zegt Julio González van de groep Madre Selva uit Guatemala. Dat komt met name doordat de industrie verschillende waterbronnen vervuilt.

De mijnbouwindustrie brengt de voedselzekerheid in Centraal-Amerika in gevaar, zegt Julio González van de groep Madre Selva uit Guatemala.

De mijn Cerro Blanco bijvoorbeeld, in de Guatemalaanse gemeente Asunción Mita bij de grens met El Salvador, ligt in het Ostua-Guija-Lempa-stroomgebied. De vervuiling van de mijn komt terecht in het Guijameer in El Salvador, en van daaruit in de rivier Lempa. Die stroomt door het land en het water ervan wordt gebruikt voor irrigatie en menselijke consumptie, na verwerking.

Hij zegt dat het land dat in gebruik is voor mijnbouw, lang niet zo omvangrijk is als dat van grootgrondbezitters. Maar het zijn juist de gebieden waar zelfvoorzienende landbouw wordt bedreven, zoals die waar inheemse groepen leven, waar mijnbouw voet aan de grond kreeg.

“Dat is de landbouw die goed is voor de voedselzekerheid”, zegt hij.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2770   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2770  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.