Geen garantie dat coronavaccin voor iedereen is

Regeringen steken grote bedragen in ontwikkeling van een coronavaccin en een behandeling. Maar er zijn geen garanties dat de resultaten voor iedereen beschikbaar zijn, zeggen experts.

Academici, advocaten, non-profitorganisaties en de directeuren van enkele biotechbedrijven hebben de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) laten weten dat ‘met het zo breed mogelijk delen van technologie de meeste levens gespaard worden’. De Costa Ricaanse president Carlos Alvarado Quesada drong er in een brief bij de WHO op aan een ‘pool’ op te zetten van patenten en data.

De angst sloeg toe toen de Amerikaanse president Donald Trump een poging deed de intellectuele eigendomsrechten op te kopen van een coronavaccin waar een Duits bedrijf aan werkt. Het werk van dat bedrijf wordt deels gefinancierd uit publieke, private en filantropische bronnen via CEPI, de Coalition for Epidemic Preparedness Innovations.

Activisten wijzen erop dat een toekomstig vaccin ook beschikbaar moet zijn voor de meest kwetsbaren in de wereld

Ali Salanti is een immunoloog aan de Universiteit van Kopenhagen, die werkt aan een vaccin voor een consortium dat hiervoor 2,74 miljoen euro kreeg van de Europese Unie. Hij is benaderd door diverse bedrijven die de rechten op zijn onderzoek willen kopen. ‘Daar zaten aanbiedingen tussen waar je moeilijk nee tegen kunt zeggen als je er vanuit financiële overwegingen naar kijkt’, zegt hij.

Publiek domein

Dertig leden van het Europees Parlement hebben zich beklaagd over het feit dat de Europese Commissie bij de investering in COVID-19-onderzoek ‘daar geen wettelijke provisies of verplichtingen aan verbonden heeft om te garanderen dat het de onderzoeksuitkomsten in het publieke domein blijven en de eindproducten breed toegankelijk, betaalbaar en beschikbaar moeten zijn.’

Intussen hebben Ecuador en Chili, uit angst het vaccin mis te lopen, voorbereidingen getroffen voor verplichte licenties die het mogelijk maken patenten te omzeilen en generieke varianten van nieuwe vaccins en medicijnen te produceren.

50 miljoen euro

Zodra de impact van de COVID-19-epidemie duidelijk werd, hebben regeringen en filantropische organisaties grote sommen geld geïnvesteerd in onderzoek en ontwikkelen van medicijnen en vaccins.

De Europese Commissie trok ruim 50 miljoen euro uit voor onderzoeksprojecten, naast de bestaande financiering voor projecten die zich richten op pandemische vaccins. Veel donoren geven geld via CEPI, een nieuw partnerschap van publieke, private, burgerlijke en filantropische organisaties. CEPI probeert 1,8 miljard euro bij elkaar te krijgen voor de ontwikkeling van drie vaccins en ze klaar te maken voor productie. CEPI financiert al acht onderzoeksprojecten.

Het Britse Departement voor Internationale Ontwikkeling is momenteel de grootste nationale donor in CEPI met 282 miljoen euro, gevolgd door Duitsland met 140 miljoen euro.

Binnenlandse belangen

Activisten wijzen erop dat een toekomstig vaccin ook beschikbaar moet zijn voor de meest kwetsbaren in de wereld, en dat het belangrijk is daar nu actie voor te ondernemen.

‘We moeten ons nu al de vraag stellen over de toegankelijkheid van een mogelijk vaccin’

‘We moeten ons nu al de vraag stellen over de toegankelijkheid van een mogelijk vaccin’, zegt Manuel Martin, adviseur van de Access Campaign van Artsen zonder Grenzen. ‘Als we daarmee wachten tot het laatste moment, is de druk te hoog om zo snel mogelijk aan de slag te gaan, terwijl dit soort vragen dan niet meer in beeld zijn.’

CEPI zegt momenteel te proberen productiecapaciteit te regelen voor een vaccin in verschillende jurisdicties ‘om het risico te beperken dat één regering alle vaccins in beslag neemt voor binnenlands gebruik.’

‘Op deze manier kunnen we ook een hoger productievolume mogelijk maken en lagere kosten’, zegt een woordvoerder van CEPI.

Verdelingssysteem

Zelfs met een sterke onderhandelingspositie, zegt Martin, kan het echter moeilijk zijn voor CEPI om te voorkomen dat een vaccinfabrikant een contract afsluit met een individueel land. ‘Daar kan CEPI niets aan doen. Er moet echt een wereldwijde respons komen, geen nationale.’

Om deze reden voeren de vaccinalliantie Gavi, de WHO, nationale regeringen, regulerende instanties, burgerorganisaties en filantropische organisaties momenteel gesprekken over een verdelingssysteem. Ze willen ervoor zorgen dat mensen die het vaccin het hardst nodig hebben, prioriteit krijgen.

Niet alleen omdat dat eerlijk is, zegt CEPI, maar ook omdat ‘het vaccin wereldwijd toegediend moet kunnen worden, als we daarmee een effectief einde willen maken aan COVID-19.’

‘Een mogelijkheid is om een wereldwijd verdeelsysteem in te richten, zodat vaccins eerlijk verdeeld worden’

‘Momenteel is er geen wereldwijde entiteit met die verantwoordelijkheid. Daar moeten we dus snel over gaan nadenken. Een mogelijkheid is om een wereldwijd verdeelsysteem in te richten, zodat vaccins eerlijk verdeeld worden.’

Soepeler beleid

CEPI werd vorig jaar beschuldigd van het versoepelen van het toegankelijkheidsbeleid, nadat grote vaccinfabrikanten hadden gesteld dat het beleid niet consistent was met een competitief businessmodel. Artsen zonder Grenzen zegt dat het nieuwe beleid vaag is en niet streng genoeg voor farmaceuten en landen. CEPI stelt dat het eerdere ‘op regels gebaseerde’ beleid ‘onwerkbaar’ was en dat er nu een beleid is ‘gebaseerd op principes.’

Manuel Martin van Artsen zonder Grenzen heeft echter wel lof voor de andere maatregelen van CEPI, zoals het verankeren van het principe van gelijke toegang in de kernmissie en het betrekken van de WHO en Artsen zonder Grenzen bij de fasegewijze controle van het onderzoeks- en ontwikkelingsproces.

Bron: SciDev