Filipijns senator Leila de Lima: ‘Duterte is anti-mensenrechten, anti-democratie en anti-armen’

Exclusief interview met Duterte’s belangrijkste politieke gevangene

Avito C. Dalan for the Philippine News Agency / Wikimedia Commons

Senator Leila de Lima luistert naar haar arrestatiebevel

‘President Duterte spaart de meest zichtbare critici, maar intimideert de lokale verdedigers van mensenrechten.’ Het is een analyse die ik in verschillende toonaarden en verwoordingen te horen kreeg tijdens een recent bezoek aan Manilla, de Filipijnse hoofdstad. De uitspraak lijkt grotendeels te kloppen, behalve voor senator Leila de Lima.

Leila de Lima is een van de monumenten van de Filipijnse politiek. Ze stond van 2008 tot 2010 aan het hoofd van de Commissie voor Mensenrechten van de Filipijnse regering. In die periode lanceerde ze onder andere een onderzoek naar de doodseskaders in Davao. Rodrigo Duterte was daar meer dan twintig jaar burgemeester en gaf politieke dekking (of opdracht) aan doodseskaders die drugshandel en straatcriminaliteit bestreden met buitengerechtelijke executies. Dat onderzoek zou Duterte niet vergeten.

Van 2010 tot 2016 was de Lima minister van Justitie. Toen Rodrigo Duterte in 2016 verkozen werd tot president van de republiek, was senator Leila de Lima een van de eerste en meest uitgesproken critici van de War on Drugs, vooral omdat Duterte die aankondigde met de waarschuwing dat er doden zouden vallen. Met de ervaring van de man als burgemeester in Davao in het achterhoofd gingen bij De Lima meteen alle alarmbellen af.

Opgesloten zonder proces

De Lima lanceerde een onderzoek naar de doodseskaders in Davao, waar Duterte burgemeester was. Dat onderzoek zou hij niet vergeten.

Duterte liet er geen gras over groeien en begon meteen in september 2016 met persoonlijke aanvallen tegen de Lima, wat haar onder meer het voorzitterschap kostte van het parlementaire comité voor onderzoek naar standrechtelijke executies.

In februari 2017 werd de Lima aangeklaagd wegens betrokkenheid bij drugshandel in de periode dat ze minister van Justitie was, en in maart volgde een arrestatiebevel, waarop ze zich ’s anderendaags zelf meldde bij de politie.

Sindsdien zit ze opgesloten, zonder dat er een proces tegen haar gevoerd is. Dat belet niet dat de Lima heel actief blijft als senator én als leidend criticus van de huidige regering, vooral wat mensenrechten betreft.

Het is op dit moment niet mogelijk senator de Lima onder vier ogen, of zelfs in aanwezigheid van bewakers, te spreken. Maar ze kon en wilde wel enkele vragen van MO* beantwoorden via e-mail, in het kader van ons onderzoek naar het beleid van de huidige president en de impact daarvan op mensenrechten, vrijheid en democratie in de Filipijnen. Voor de duidelijkheid heb ik zowel de vragen als de antwoorden letterlijk behouden, ook al vallen de vragen daardoor wat langer uit dan we gewoon zijn.

Als de rest van de wereld íets weet over wat er in de Filipijnen nu gebeurt, dan is het misschien wel de War on Drugs en de vele onschuldige slachtoffers die daarbij vallen. Maar is die drugsoorlog de enige reden om ons zorgen te maken over de Filipijnen? Welke andere ontwikkelingen zijn er nog meer om alert voor te zijn? En zijn deze trends onder Duterte op gang gekomen, of zijn ze ouder en daardoor nog moeilijker uit te roeien?

Leila de Lima: De drugsoorlog is slechts één kenmerk van Duterte’s autoritaire project voor de Filipijnen. Hij moest een vijand creëren waar de Filipijnse bevolking zich massaal tegen kon keren en aan wie hij alle maatschappelijke problemen kon toeschrijven. Dat is wat fascistische heersers doen om de macht te consolideren. Ze profileren zich als de enige leider die in staat is om een vijand te bestrijden die ze zelf in de hoofden van het volk hebben gecreëerd.

De drugsoorlog is daarom Duterte’s ideale voorbeeld om te tonen dat er iets gedaan wordt om de problemen van het land op te lossen, terwijl hij daarmee de democratische instellingen ondermijnt en vernietigt.

Duterte vertegenwoordigt de consolidatie van de antidemocratische krachten in de regering. Deze krachten waren er altijd al. Maar Duterte is de enige die in staat was om de verbeelding van het volk te prikkelen en een voorheen gemarginaliseerd of slapend deel van de bevolking om te vormen tot de dominante kracht in de politiek.

‘Dat is wat fascistische heersers doen: ze profileren zich als de enige leider die in staat is om een vijand te bestrijden die ze zelf in de hoofden van het volk hebben gecreëerd’

Deze regering is van start gegaan met een eerder links discours en een aantal initiatieven die overkwamen als radicaal links. De afgelopen maanden lijkt ze terug te keren naar het ruwe, anti-democratische discours van de Marcos-dictatuur, met beschuldigingen van communistische sympathieën aan het adres van alle kritische bewegingen en individuen. Klopt die indruk? Kunt u die verschuiving in aanpak verklaren of is ze een optische illusie?

Leila de Lima: Ik ben het daar niet mee eens. Voor iemand die Duterte niet kent, kan hij als een totaal andere persoon overkomen dan hij eigenlijk is, misschien zelfs als een links politicus. Dat is hij niet en was hij ook nooit. Zijn bondgenootschap met het maoïstische Nieuwe Volksleger (NPA) was een verstandshuwelijk dat teruggaat op zijn tijd als burgemeester van Davao. Het NPA was altijd al actief in de regio, maar Duterte kon het zich niet veroorloven om een extra vijand te hebben in Davao City.

Denk aan het niet-aanvalspact tussen Hitler en Stalin voor Operatie Barbarossa, de inval van het Duitse leger in de Sovjet-Unie. Duterte is altijd een fascist geweest tot in de kern. Er is nooit een links discours geweest, behalve bij degenen die hij gebruikte om de communistische beweging voor de gek te houden en te doen geloven dat hij hun bondgenoot was in de sociale transformatie. Zijn initiatieven waren van meet af aan anti-mensenrechten, anti-democratie en anti-armen. Dat is waar het in de drugsoorlog om draait. Een oorlog tegen de armen. Daar is niets links aan.

‘Geen compromis mogelijk met moord en met moordenaars’

Wat is het beste advies dat u de sociale bewegingen en politici zou geven om een verder afglijden naar autoritair bestuur te voorkomen? De populariteit van de president blijft hoog; hoe kan je een groter deel van de bevolking ervan overtuigen dat het huidige beleid gevaarlijk is voor het land, en voor de armen in de eerste plaats?

Leila de Lima: Wees standvastig en snel. Bij het begin van de drugsoorlog in juli 2016 waren er maar weinigen onder ons die ons erop wezen dat er geen compromis kan worden gesloten met Duterte’s drugsoorlog, omdat het een campagne van standrechtelijke executies is, een misdaad tegen de menselijkheid. Er kan geen compromis worden gesloten met moord en met moordenaars.

Om de populariteit van Duterte’s autoritaire project tegen te gaan, moet de progressieve beweging voortbouwen op een alternatief verhaal dat echt, democratisch en aantrekkelijk is. We hebben geen andere keuze dan te blijven vechten. Overgave is geen optie, tenzij we een land kunnen accepteren waar moord een manier van besturen is en waar overheidsfunctionarissen niet meer dan verheerlijkte gangsters zijn.

Alex Nuevaespaña / Wikimedia Commons

‘Om de populariteit van Duterte’s autoritaire project tegen te gaan, moet de progressieve beweging voortbouwen op een alternatief verhaal dat echt, democratisch en aantrekkelijk is. We hebben geen andere keuze dan te blijven vechten. Overgave is geen optie, tenzij we een land kunnen accepteren waar moord een manier van besturen is en waar overheidsfunctionarissen niet meer dan verheerlijkte gangsters zijn.’

‘Op dit moment, in de Filipijnen, betekent federalisme alleen maar het federaliseren van corruptie, politieke dynastieën, criminele ondernemingen en staatsgeweld’

De recente senaatsverkiezingen waren een grote overwinning voor het Duterte-kamp. Daardoor komt zijn voorstel om de grondwet te wijzigen zeker opnieuw op tafel. Hij wil niet alleen de doodstraf opnieuw invoeren en de criminele aansprakelijkheidsleeftijd verlagen tot 9 jaar, hij wil ook meer macht aan de regio’s geven. Hoe beoordeelt u die voorstellen om naar een federale staatsvorm te gaan? In principe lijkt het een heel goed idee voor een land dat zo groot, divers en gescheiden is als de Filipijnen, niet? Zou het de lokale gemeenschappen en organisaties niet gemakkelijker toegang geven tot relevante besluitvormingscentra?

Leila de Lima: In deze fase van de Filipijnse politieke en sociale ontwikkeling betekent federalisme alleen maar het federaliseren van corruptie, politieke dynastieën, criminele ondernemingen en staatsgeweld. Dynastieke heersers zullen het overnemen en hun eigen koninkrijkjes oprichten, relatief vrij van enige centrale overheid die in staat is om hen in bedwang te houden.

Federalisme zou waarschijnlijk werken in een moderne democratie, waar instellingen en niet connecties, rijkdom of patronage de gevestigde sociale ankers zijn die de lokale of nationale besluitvorming bepalen. Maar zeker niet in de huidige Filipijnen, zeker niet na de vernietiging van onze democratische instellingen en de rechtsstaat door Duterte.

Niemand is echt enthousiast over het federaliseren van een autoritaire kakistocratie, een overheid die geleid wordt door de minst bekwame en minst geschikte leiders. Dat zou ook de slechtst denkbare overheid zijn voor elk land.

De Filipijnen verdreven een dictator in 1986 en verankerden de mensenrechten sindsdien in de grondwet, in instellingen en in tientallen middenveldorganisaties. Duterte doet die mensenrechten vandaag af als een samenzwering van de elite tegen het volk, en hij herstelt de familie van Marcos in ere. Kunt u uitleggen hoe die ommekeer mogelijk is en door een groot deel van de bevolking als legitiem wordt beschouwd? Welke lessen moeten mensenrechtenverdedigers hieruit trekken? Hoe kunnen zij van mensenrechten opnieuw een concept maken dat iedereen belangrijk vindt?

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws

Leila de Lima: Duterte is populair. Maar vanaf het begin van zijn drugsoorlog tonen onderzoeken consistent aan dat Filipino’s liever een drugsoorlog zouden hebben waarbij verdachten gearresteerd worden, in plaats van ter plaatse afgemaakt. Dat Duterte populair is, betekent niet dat de mensen het eens zijn met buitengerechtelijke executies. De katholieke kerk is tegen de standrechtelijke executies. De media zijn tegen. De meerderheid van de Filipino’s is tegen.

***

Twee weken na het interview krijgt senator Leila de Lima een nieuwe aanklacht in haar gevangenisbrievenbus. Samen met vice-presidente Leni Robredo, een aantal kritische ex-senators en andere hoogwaardigheidsbekleders wordt ze beschuldigd van het overtreden van internetwetten. Een serie video’s, waarin de familie Duterte gelinkt wordt aan drugshandel — een verhaal dat elk kind en elke advocaat je vertelt in de Filipijnen, werd op diverse sociale media gezet. En de beschuldigden werden getagd bij de release van Ang Totoong Narcolist, zoals de serie heet. De aanklachten werden bezorgd een paar dagen voordat Duterte zijn vierde State of the Nation uitspreekt. Hij is duidelijk niet van plan om verzoeningsgezind te worden tijdens het tweede deel van zijn presidentiële termijn.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.