Palestijnse onstage radio brengt heerlijke zwarte humor en een lege stoel

Op 24 februari is in Gent de Palestijnse Radio No Frequency te zien, een onstage radioperformance die live wordt bijgekleurd door Vlaamse muzikanten. Radio Frequency brengt radio met een zwart humoristisch randje tegen de apathie en ook wel tegen die ene lege stoel. MO* sprak met bezielster Zina Zarour en met zangeres Kaat Arnaert.

Tijdens hun twee performances op Vlaamse bodem zal een zevende stoel staan. Leeg. Faris Shomali, één van de vier Palestijnse performers van onstage Radio No Frequency, bracht bijna een maand door in een Israëlische gevangenis. Toen hij op 15 februari werd vrijgelaten, was het te laat om zijn visum nog in orde te krijgen.

Waarom hij een maand geleden in het midden van de nacht uit zijn bed werd gelicht door Israëlische soldaten, laat zich raden. Hij is één van de zovele jonge Palestijnse mannnen die worden opgepakt, ‘deel van een bewuste Israëlisch strategie’.

Toen Faris Shomali in het midden door Israëlische soldaten uit zijn bed werd gelicht, kon hij worden toegevoegd aan de statistieken van gearresteerde Palestijnen. Veertig procent van de jonge mannelijke Palestijnen worden op die manier gearresteerd, zegt Zina Zarour van Radio No Frequency.

‘Waarom werd net Faris gearresteerd?’, reageert Zarour die hem opwachtte toen hij vrijkwam. ‘Dat is een foute vraag omdat er gewoonweg geen antwoord is. Het gaat niet om het gegeven dat hij als een opiniemaker zou worden bekeken, Israël is echt niet geïnteresseerd in het feit dat Faris in een jongerencollectief zit. Het is gewoon deel van een kraakstrategie door de Israëlische bezettingsmacht. Want tegelijk met Faris werden achttien andere jongeren elders in Ramallah gearresteerd. De volgende dag werd duidelijk dat het in de hele Westelijke Jordaanoever over 56 mensen ging.’

Vooral jonge mannen worden geviseerd, maar het kan iedereen overkomen, zegt Zina Zarour. ‘Ook ik kan worden gearresteerd aan een checkpoint als ik naar mijn familie in Jenin ga. Zomaar. Zonder reden. Ze doen wat ze willen met ons.’

Dit is de rauwe realiteit waarin Radio No Frequency – totaal onafhankelijke selfmade radio van en door jonge Palestijnse vrijwilligers – opereert. Niet voor niets kleurt de humor waarmee ze hun maandelijkse radioprogramma op soundcloud gooien vaak donker tot zwart. Maar het is slechts een randje, is verteerbaar en slaat aan, het helpt de zinnen verzetten en in een mum van tijd groeide hun luisterpubliek. En nu maken ze die spitse radio ook op de planken, live, voor en met een publiek. En deze keer ook met een Vlaams sausje, waarin ook anecdotes van Kaat Arnaert die met een Palestijn trouwde, zitten verweven.

Het blijft een vreemd gegeven: gaan kijken naar mensen die radio maken op een podium. ‘We vinden het zelf een spannend experiment. Eigenlijk weten we niet goed waar het begint en waar het eindigt, wat werkt en wat niet’, lacht Zina Zarour. Feit is dat dit werkt. In Ramallah en in Amman waar Radio No Frequency al te zien was, waren de zalen te klein voor diegenen die een zitje wilden. En in Mechelen waren er nog kleine technische schoonheidsfoutjes maar op korte tijd staken de Palestijnen met de Vlamingen een heerlijke coproductie in elkaar die inhoudelijk en ritmisch een heel breed scala bevatte, en die geen seconde verveelde.

Op maat van jongeren

‘Het succes van onze performance en onze radio zegt vooral veel over de nood aan dit soort vernieuwende en vooral onafhankelijke initiatieven’, zegt Zina Zarour. De wieg van Radio No Frequency staat in een Palestijns jeugdcollectief, waarvan de vier initiatiefnemers deel uitmaken. Vanuit hun studie journalistiek beseften ze meer dan ooit dat er tegenwind nodig was in het Palestijnse medialandschap waar nauwelijks onafhankelijkheid is. De inhoud wordt er samen en in functie met de centen ingelepeld, klinkt het. Gevolg: de Palestijnse media schieten hun journalistiek doel – informatie delen – voorbij. Vanuit die vaststelling startten de vier jongeren met de radio, in het Arabisch Radio Donna Taraddod – ‘Geen Frequentie’ en tegelijk ‘Geen Aarzeling’.

Wat ze brengen speelt in op wat ècht gebeurt op politiek, sociaal, economisch niveau in Palestina. Zowel de interne Palestijnse keuken als de bezetting en het verzet ertegen passeren de revue, zegt Zina Zarour. Het is kwestie van te benoemen wat niet of nauwelijks wordt benoemd. ‘We kijken wat besproken moet worden, onderwerpen die vergeten worden, onderwerpen die in de mainstream niet op de juiste manier aan bod komen. En vermits we maar één keer per maand op soundcloud uitzenden, brengen we geen nieuws, maar becommentariëren we de actualiteit.’

‘Wat zowel hun performance op de planken als hun manier van radio maken zo nieuw maakt, is de taal die ze gebruiken’, zegt zangeres Kaat Arnaert, die samen met muzikanten Thomas Devos en Mattijs Vanderleen de performance vervoegt. Arnaert kent Palestina. Ze werkte, net als Devos, al samen met Zina Zarour in de coproductie Keffiyeh/Made in China en ze reist regelmatig naar Palestina, samen met haar Palestijnse man die aan het Brusselse RITCS studeert.

‘Het meeste wat je vandaag ziet op de Palestijnse planken, wordt gebracht in “Fussha”, het formele “standaard-Arabisch”, wat echt verschilt van de straattaal van jonge generaties Palestijnen.’ En toch brengt Radio No Frequency ook teksten en poëzie van Arabische schrijvers en zangers. ‘We gaan moeilijke onderwerpen of literaire vormen niet uit de weg’, zegt Zarour. ‘We brengen diepgang maar, inderdaad, op verstaanbaar niveau. We gebruiken een taal die jongeren aanspreekt, op gelijke hoogte, ver van de hoge wolken.’

Voer tegen depressie

‘De oudere Palestijnse generaties hebben zich, na decennia van bezetting, mislukte verzetspogingen en dialogen, genesteld in de politieke status quo’

De kloof tussen de jongere en oudere generatie Palestijnen lijkt steeds meer te groeien, zo blijkt uit deze en andere gesprekken met de jongere generaties Palestijnen. ‘Noem het eerder een grote teleurstelling van de jonge generatie in de oudere’, reageert Zarour.

‘We voelen dat de oudere generaties hun verzet hebben opgegeven. Na decennia van bezetting, na alle mislukte verzetspogingen en dialogen, hebben ze zich genesteld in de politieke status quo, in een collectieve depressie. “Dit is het, aanvaard het”, dat is wat we als jongeren ingelepeld krijgen, met het idee dat verandering niet mogelijk is.’

Kaat Arnaert herkent dat gevoel van machteloosheid inmiddels ook bij zichzelf, telkens ze naar Palestina gaat en terugkeert. ‘Net dat willen we dus bestrijden’, zegt Zarour. ‘Als we de hoop op verandering verliezen, is de vraag waarom we dit alles doen. We kunnen en willen de status quo niet aanvaarden, zeker omdat dit net de strategie is van de Israëlische staat: ons doen geloven dat verzet doelloos is.’

Er is niet alleen de clash van de generaties, het gaat ook om verzet tegen het zogenaamde “bubbelnestelen”, vult Arnaert aan. ‘Neem nu een stad als Ramallah, het hart van de Westelijke Jordaanoever. Het is een bezette stad waar het kapitalisme is binnengedrongen. Het heeft nieuwe privileges gebracht voor wie zich dat kan veroorloven. Je kan hier gaan shoppen, een hele dag koffie en thee drinken, chitchatten, zwemmen, whatever. Je kan je met andere woorden nestelen in die privileges. En sommigen willen dat eenvoudig niet verliezen.’

Heruitvinden van samenleven

Kaat Arnaert noemt zichzelf een zwartkijker, ‘wat helpt het om tegen de grootmachten te protesteren die in één beweging Jeruzalem als hoofdstad van Israël erkennen om maar wat te noemen’? Maar net dan is het belangrijk dat mensen als Zina en Faris op de tafel kloppen om te zeggen dat verzet wel degelijk mogelijk is, dat apathie doodt.

Het jongerencollectief waar beiden bij horen groeit ook wel echt, zegt Zina Zarour. ‘Het groeit zowel in de breedte, op steeds meer plekken, als in de diepte, met nieuwe engagementen. We zien het aantal lezingen groeien, of we zien hoe jongeren zich inzetten voor leefbaarheid van hun buurten door bijvoorbeeld de straten te gaan opschonen. Maar het overkoepelende idee is dat het samenleven aan het heruitvinden zijn. We willen jonge mensen – die lange tijd genegeerd werden – reactiveren en een plek geven. Het mooie is het kettingeffect daarvan: dat mensen het gevoel hebben dat ze in staat zijn om dingen simpelweg te doen.’

En dat is ook de kracht van dit festival, zegt Arnaert. ‘Wat ik fantastisch vind is dat je hier, tijdens Under Construction, die hoop ziet: omdat het simpelweg draait om mensen. We produceren kunst met mensen die op een onbekend stuk grond leven. En die mensen zijn herkenbaar, hebben gevoelens die we allemaal hebben. Het gaat om connectie.’

Radio No Frequency is op 24 februari in de Gentse Minard te zien
http://www.underconstructionfestival.org/nl/