Waarom dragen Aziaten mondmaskers?

MO*columniste Ching Lin Pang vraagt zich af waarom mensen in het Westen zo’n getroebleerde relatie hebben met mondmaskers. Er wordt nog vaak lacherig over gedaan. Dat is heel anders in Azië, waar mondmaskers zelfs als relatiegeschenk gegeven worden om medeleven en empathie te tonen.

Het is gebeurd. Begin deze week heeft het mondmasker zijn officiële intrede gedaan in België. Iedereen die het openbaar vervoer neemt, wordt verplicht mond en neus te bedekken met een masker, en krijgt de raad dat ook te doen op plaatsen waar de anderhalvemeternorm niet kan toegepast worden.

Het was een moeilijke bevalling. Wekenlang is geopperd dat het dragen van een mondkapje niet nodig was, of zelfs een averechts effect zou kunnen hebben als het niet op de juiste manier gedragen wordt. In elk geval is hierover voldoende speeksel gevloeid.

De vraag die ik wil opwerpen in dit stukje is waarom het mondmasker in andere regio’s niet alleen aanvaard wordt, maar ook geliefd is. De Aziatische medemens in het Verre Oosten heeft geen getroebleerde relatie met dit nieuwe gezichtsaccessoire. Hoe komt dat? Waarom grijpen ze zonder enige tegenkanting naar het mondmasker met de uitbraak van COVID-19 begin januari?

De redenen zijn veelvuldig. Om te beginnen is de bevolking meer alert voor transnationale virusbesmettingen na de recente epidemieën in de regio. Eerst de SARS-epidemie in 2002, en de vogelgriep in 2006. Het dragen van het mondmasker wordt beschouwd als een van de voorzorgsmaatregelen om de verspreiding van het virus tegen te gaan.

Wie ziek is, wil de medemens niet besmetten.

De les die de overheid en de bevolking hieruit geleerd hebben is om zich psychologisch en materieel voor te bereiden op potentiële epidemieën. Vandaar dat in de eerste dagen van dit jaar, nadat China aan de Wereldgezondheidsorganisatie melding maakte van een vreemdsoortige SARS-achtige ziekte op 31 december 2019, de omringende landen en regio’s zoals Zuid-Korea, Singapore, Hongkong en Taiwan meteen maatregelen hebben getroffen.

Het dragen van een mondmasker wordt aanzien als symbool en instrument van zelfbescherming en solidariteit, en niet als gezichtsverlies. Wie ziek is, wil de medemens niet besmetten.

Anderzijds wordt het kapje ook gebruikt om zichzelf te beschermen. Dit geldt bijvoorbeeld voor hooikoortspatiënten tijdens het pollenseizoen in de lente. Hiervoor moeten we even terug naar 2003, toen het Japanse bedrijf Unicharm een nieuw type van mondmasker ontwierp voor hooikoortspatiënten.

Het chirurgische wegwerpmondkapje heeft het stoffenmaskertje volledig verdrongen. De opgang van het chirurgische masker was niet meer te stuiten na de nucleaire ramp in 2011 waarbij giftige stoffen in de lucht terecht kwamen. De verkoop van het mondmasker is sindsdien verdrievoudigd in Japan.

Sommigen hebben zelfs een soort van mondmode geïntroduceerd waarbij het maskertje als een modieus item wordt voorgesteld.

Het gebruik van het mondkapje tegen ongezonde lucht is zeer zeker ook van toepassing in de Chinese context van luchtvervuiling als gevolg van de snelle industrialisatie en verstedelijking. Voorts is het niet ongewoon dat mondmaskers ook dienst doen als relatiegeschenk om medeleven en empathie te betonen.

Toen hier vanaf april het sterftecijfer van het Coronavirus gestaag naar omhoog ging, kreeg ik berichtjes van bezorgde Chinese collega’s en studenten steevast met de vraag of ik mondkapjes nodig had. Wie hier het mondmaskertje als cadeau aan iemand schenkt, wordt waarschijnlijk – voorlopig toch nog – als een zonderling beschouwd. Sommigen hebben zelfs een soort van mondmode geïntroduceerd waarbij het maskertje als een modieus item wordt voorgesteld.

Maar het verklaart nog steeds niet ten gronde waarom het mondmasker wel ingang vindt in het verre Oosten en niet hier, vooral omdat het “uitgevonden” is in Europa tijdens de Spaanse griep in 1918. Het is in die periode dat het mondmasker in Azië is geïntroduceerd als een vorm van “moderne” geneeskunde.

De laatste reden waarom Aziaten wel zwichten voor het mondkapje en wij (nog) niet, kan verklaard worden door de invloed van de traditionele Chinese geneeskunde, waarbij ademhaling centraal staat voor de gezondheid en het inhaleren van slechte lucht of “schadelijke wind” de oorzaak is van kwalijke ziektes.

Zoals je kan lezen schets ik de situatie vanuit de huidige stand van zaken met een opening naar de toekomst. Ik denk dat het mondkapje geen tijdelijk fenomeen is maar dat het een plaats gaat innemen in het dagelijkse leven om ons te herinneren aan de feilbaarheid van de mens.