Ontheemding in Jemen leidt tot humanitaire crisis

In februari 2012 werd Abd Rabbo Mansou Hadi president van Jemen en werd de oorlog tegen terrorisme ingezet. Ondanks de welwillendheid van Hadi om samen te werken met de Verenigde Staten in de strijd, wordt het land geteisterd door aanslagen. Al Qaeda en Ansar al-Sharia, militanten gelinkt aan Al Qaeda, winnen terrein in het zuidelijke deel van Jemen. Inwoners worden door de groeiende onveiligheid gedwongen om hun thuis te verlaten.

In 2011 vond de eerste golf van massale verhuizing plaats. De situatie van de ontheemden is schrijnend en er is dringend nood aan hulp. Geert Cappelaere is in Jemen coördinator van Unicef die projecten opzet om hulp te verlenen.

De verplaatsing van de inwoners in het zuiden van het land wordt veroorzaakt door de groeiende onveiligheid. Hoe is de situatie nu?

Geert Cappelaere: ‘De laatste maanden is er opnieuw sprake van een intensifiëring van de militaire situatie. Er is de aanwezigheid van Al Qaeda en Ansar al-Sharia. Er zijn ook andere groeperingen die soms in de naam van Al Qaeda spreken. Sinds de grote verandering van het politieke landschap staat terrorisme als prioriteit aangeschreven en de invloed van de westerse mogendheden is voelbaar.’

‘Terrorisme wordt bestreden aan de hand van militaire acties, zoals luchtaanvallen die tot doel hebben terrorisme te breken en te vernietigen. Dit leidde vorige maand tot een tweede golf van verplaatsingen binnen het land. Er verhuisden 20 000 tot 25 000 inwoners. Sommigen van hen waren teruggekeerd en verhuisden opnieuw, anderen verhuizen voor de eerste keer.’

‘De mensen zochten toevlucht in scholen en kelders. Hierdoor ontstond er een tweede probleem. De scholen werden bezet en het onderwijs moest stopgezet worden in 150 scholen. De scholen zijn geschikt als toevluchtsoord voor de mensen, aangezien ze voorzien zijn met water en uitgerust. Ze zijn gebouwd door ons en bieden een gezonde plaats om te verblijven.’

De lokale inwoners zijn bereid om de ontheemden op te vangen?

Geert Cappelaere: ‘In het begin wel, maar nu zijn er 76 scholen in het zuiden bezet en een school geeft onderdak aan 1000 kinderen. Unicef heeft ondertussen tenten opgezet als alternatief om onderwijs te kunnen laten doorgaan, maar de spanningen tussen de ontheemden en de lokale inwoners stijgen. De grote aantallen gevluchte mensen leggen een zware druk op de streek. Het is belangrijk om op te merken dat deze spanningen kunnen leiden tot nieuwe problemen en dat moet absoluut vermeden worden.’

‘Wanneer we alternatieve huisvesting wilden voorzien, verkozen ze toch nog te blijven wonen in de scholen. Dat doen ze niet alleen omwille van de voorzieningen, maar vooral omdat ze duidelijk willen maken dat ze hoop koesteren om naar Abiyan, de oorspronkelijke woonplaats, terug te keren. Ze willen een politiek signaal geven aan de regering en druk uitoefenen.’

In het zuiden van Jemen is er sprake van verlaten steden en dorpen. Is er zicht op de situatie daar?

Geert Cappelaere: ‘Het is belangrijk dat nieuwe opvang geregeld wordt en dat een nieuwe toestroom in steden zoals Aden, een stad gelegen in het zuidelijk deel van Jemen, vermeden wordt. Deze stad heeft geen capaciteit meer over om plaats te bieden voor ontheemden. Dit heeft als resultaat dat er spooksteden ontstaan. De scholen staan leeg en worden overgenomen door militaire organisaties. Door de militaire aanwezigheid is er geen toegang mogelijk voor hulporganisaties.’

Zijn er internationale organisaties aanwezig?

Geert Cappelaere: ‘Wij werken samen met het Rode Kruis zo hard mogelijk om de situatie menselijk te houden. De nood aan drinkbaar water en voedsel is groot en de hulp is zeer beperkt. Wij doen er nu alles aan om zo snel mogelijk te reageren op de meest dringende noden. We focussen ons nu op het overleven van mensen en we houden humanitaire interventies. Momenteel hebben we acht verschillende operaties lopen.’

‘Er moet aandacht gevestigd worden op het perspectief van de modale inwoner van Jemen. Er is meer aan de hand dan een geëscaleerde politieke situatie. Er moet dringend gekeken worden naar de basis van het probleem. Door oorlogen zijn tijdelijke overwinningen misschien wel mogelijk, maar het fundamentele probleem wordt niet opgelost. De modale mens die leeft in deze levensomstandigheden krijgt te weinig aandacht en betaalt de prijs.’

In de media wordt gewezen op acties van Al Qaeda om populariteit bij de bevolking te winnen door voedselpakketten te voorzien.

Geert Cappelaere: ‘Natuurlijk moeten we er ons wel van bewust zijn dat het risico bestaat dat misbruik plaatsvindt. Maar in Jemen heerst een onvoorstelbare solidariteit tussen de mensen. Op een informele of religieuze manier wordt enorm veel hulp aangeboden. We moeten opletten dat we dit per definitie niet afkeuren, want deze kanalen moeten gerespecteerd worden.’