'Levende boeken' getuigen tegen vooroordelen

Het idee van de “levende bibliotheek” met “mensenboeken” ontstond in het jaar 2000 op het rockfestival van Roskilde in Denemarken. Het concept sloeg aan en wordt sindsdien door de Raad van Europa in heel Europa gepromoot als manier om te werken rond vooroordelen.
In het kader van de Europese campagne “Allemaal Anders, allemaal hetzelfde” organiseerde het Vlaamse Steunpunt Jeugd, de koepel van Vlaamse jeugdorganisaties, een eerste “Bizarre Bib” op het voorbije “Mano Mundo”-festival in Boom. De Humanistische Jongeren hebben het idee opgepikt en staan met hun versie van de mensenbib onder meer op het Bluesfestival van Peer, op Sfinks in Boechout en op Pukkelpop in Hasselt, om maar de bekendste te noemen.
Een mensenbib werkt net als een gewone bibliotheek. De lezers melden zich aan, maken hun keuze uit een catalogus en krijgen minstens een halfuur om een mensenboek tijdens een goed gesprek te “lezen”. De meest gelezen boeken op Mano Mundo waren het Gothic-meisje, de homo en de kandidaat-priester. De bezoekers hadden verder de keuze uit onder meer een autist, een bewust ongehuwde moeder, een schooldirecteur, een politieman, een werkloze en een Marokkaan.
“In het begin was het niet zo eenvoudig om boeken te rekruteren”, herinnert zich Tinne Demaeyer van het steunpunt jeugd, “Maar eens de mensen het concept beet hadden, liep het beter. We hebben intussen ook feedback gekregen van de verschillende boeken en de meesten willen graag meewerken aan een volgende uitgave van de mensenbib.”
Demaeyer: “Het was grappig toen een van de bezoekers met de Marokkaan wilde spreken maar enkel in het gezelschap van de begeleiders, omdat ze ooit door een Marokkaan was overvallen en omdat ze ‘geen Marokkaans sprak’. Toen bleek dat de Marokkaan Nederlands kon, was het ijs meteen gebroken.”
In Finland bestaan er al een vijftiental netwerken voor levende bibliotheken, die worden gecoördineerd door Allianssi, een koepel voor jeugdorganisaties. Een bibliotheek met veertig “boeken” opende eind mei haar deuren op het World Village Festival, een jaarlijkse vergadering van niet-gouvernementele organisaties die aan sensibilisering doen.
“Al de boeken vertegenwoordigen categorieën van mensen waarover in Finland vooroordelen bestaan”, zegt Riikka Jalonen van Alliansi, “We zijn ervan overtuigd dat onverdraagzaamheid en discriminatie gebaseerd zijn op vooroordelen. Met deze levende bibliotheek willen we een constructieve dialoog op gang brengen om de vooroordelen uit de wereld te helpen.”
Ook de Finse lezers konden hun keuze maken uit een catalogus, waarbij voor elk boek een lijst met vooroordelen staan opgesomd. Wie na 20 minuten nog niet is uitgepraat, kan een verlenging krijgen, maar moet erover waken dat het boek in goede geestelijke en lichamelijke gezondheid wordt terugbezorgd. “Alle 40 boeken zijn al een keer uitgeleend”, zegt Jalonen, “De migrant had het meeste succes.”
De bibliotheek bevat bewust niet alleen “typische” discriminatiecategorieën als migranten, moslims en homoseksuelen, maar ook ingenieurs, priesters en politieagenten. Die worden niet noodzakelijk gediscrimineerd, maar wel gestereotypeerd. “Het typische beeld van een ingenieur is dat van een heteroseksuele man die nooit de trein neemt maar in een Saab rondrijdt en ook nog nooit in Kallio, een arbeiderswijk van Helsinki, is geweest”, zegt Jalonen.
Sommige mensen komen om een heel specifieke reden. Ouders die hebben ontdekt dat hun zoon of dochter homoseksueel is, kunnen in de bibliotheek terecht om te leren waar het eigenlijk om gaat.