Dossier: 

‘De toekomst hangt af van de landen met hoge bevolkingsgroei’

Hania Zlotnik en Fred Pearce over de wereldbevolking

Tijdens een boeiende MO*lezing in het Brusselse Kaaitheater beklemtoonden de twee sprekers dat vrouwen wereldwijd voor minder kinderen kiezen. Of dat voldoende zal zijn om de exponentiële aangroei van de wereldbevolking tegen het einde van deze eeuw te stoppen, daarover liepen de meningen uiteen.

  • Brecht Goris Hania Zlotnik en Fred Pearce Brecht Goris
  • Brecht Goris Het Kaaitheater Brecht Goris
  • Brecht Goris Fred Pearce Brecht Goris
  • Brecht Goris Hania Zlotnik, Fred Pearce en moderator Gie Goris Brecht Goris
  • Brecht Goris Fred Pearce Brecht Goris
  • Brecht Goris Hania Zlotnik Brecht Goris
  • Brecht Goris Het Kaaitheater Brecht Goris
  • Brecht Goris Moderator Gie Goris Brecht Goris

Fred Pearce, auteur en journalist voor The Guardian en New Scientist, was duidelijk: ‘We zijn volop bezig met het ontmijnen van de bevolkingsbom’, zei hij. ‘Het werkelijke probleem van de wereld wordt allang niet meer gevormd door het aantal mensen op aarde, maar door de manier waarop wij in het Westen produceren en consumeren. Die consumptiebom wordt echter niet aangepakt.’

Daling van de vruchtbaarheid

Hania Zlotnik, directeur van de Bevolkingsdivisie van de afdeling Economische en Sociale Zaken van de Verenigde Naties, bevestigde met haar cijfers en grafieken de stelling van Pearce dat er de afgelopen vijftig jaar een indrukwekkende daling van de vruchtbaarheid had plaatsgevonden. ‘Vrouwen krijgen vandaag half zoveel kinderen als hun moeders of grootmoeders vijftig jaar geleden.’ Dat wereldwijde gemiddelde is reden om hoopvol naar de toekomst te kijken, maar het is onvoldoende, zegt Zlotnik. ‘Wij waren er in de jaren negentig al van overtuigd dat de bevolkingsgroei onder controle raakte en dat met name Afrika dezelfde weg zou opgaan als bijvoorbeeld Azië, waar een groot deel van het continent vandaag al een vruchtbaarheidsgraad heeft die beneden het vervangingsniveau ligt. In Afrika is dat echter in 2011 nog steeds niet gerealiseerd.’

De knoop voor de toekomst van de wereldbevolkingscijfers ligt in de landen met een actueel hoge bevolkingsaangroei. Die groep telt 39 landen in Afrika, negen in Azië, zes in de Stille Oceaan en vier in Latijns-Amerika. Met een serie scenario’s en toekomstprojecties toonde Zlotnik aan dat de wereldbevolking kan pieken tijdens deze eeuw –indien deze groep landen er de komene decennia al in slaagt om onder de grens van 2,1 kinderen per vrouw te dalen. In dat scenario eindigen we de 21ste eeuw met zo’n tien miljard aardbewoners.

Maar Zlotnik had grote twijfels of dat scenario wel realistisch is. Indien de vruchtbaarheid in de landen met hoge bevolkingsaangroei ongewijzigd blijft gedurende deze eeuw, dan kunnen we over negentig jaar zelfs met 16 miljard mensen zijn. En dat is geen goed nieuws voor de aarde, ook al was Zlotnik het eens met Pearce dat je niet alleen naar de getallen moet kijken maar naar de menselijke voetafdruk, vooral van de rijkste aardbewoners.

Kip-of-ei discussie

Zlotnik en Pearce waren het er beiden ook over eens dat kip-of-ei discussie over welvaart en gezinscontrole voorbijgestreefd is. Het voorbeeld dat herhaaldelijk ter sprake kwam, was Bangladesh. ‘Een van de armste landen van de wereld, een land met zeer lage scholingsgraad van zijn vrouwelijke bevolking en een van de meest rurale landen van de wereld’, zei Pearce, ‘en toch beslissen vrouwen er om kleinere gezinnen te hebben. Niets kan hen daarvan weerhouden. Idem voor Iran, waar een deel van het regime beklemtoont hoe belangrijk het is om een grote en sterke bevolking te hebben, maar waar het aantal kinderen per vrouw de voorbije 25 jaar ineengestort is van 8 naar 1,8.’

Hania Zlotnik bevestigde deze voorbeelden, maar voegde daar wel aan toe dat deze evoluties –zowel in Bangladesh als in Iran- mede het gevolg waren van duidelijk, verstandig en systematisch overheidsoptreden. ‘Overheden die de sleutelfiguren in de lokale samenleving –bijvoorbeeld de mollahs of imams- ervan overtuigden dat kleine gezinnen in overeenstemming waren met de traditionele waarden. Overheden die zorgden voor een bewustmakingsaanpak die tot bij de analfabete vrouwen thuis kwam. En overheden die gratis gezondheidszorg op bereikbare afstand organiseerde, zodat ook de armste vrouwen toegang kregen tot de kennis en de instrumenten waarmee ze controle konden krijgen over hun eigen vruchtbaarheid.’

Men moet dus niet wachten tot een land zich begint te ontwikkelen om mensen ervan te overtuigen dat ze minder kinderen moeten krijgen. Essentieel is dat de bestaande manieren om die gezinsplanning te realiseren ook beschikbaar en toegankelijk zijn, ook voor de armsten. Als die voorwaarde vervuld is, kiezen vrouwen maar al te graag voor minder kinderen. Vanuit dat perspectie, zei Hania Zlotnik, is het dan ook bijzonder verontrustend te zien dat de steun voor gezinsplanning over bijna de hele wereld met meer dan vijftig procent gedaald is de voorbije jaren. Ook in de landen met een hoge vructbaarheidsgraad.

Vergrijzing

‘De grootste uitdaging van de twintigste eeuw was de bevolkingsexplosie’, zei Fred Pearce. ‘In de eenentwintigste eeuw wordt dat de algemene veroudering van de wereldbevolking. We maken straks voor het eerst in de tweehonderdduizend jaar dat de menselijke soort bestaat de situatie mee dat meer dan de helft van de mensen ouder zal zijn dan veertig. Wat dat betekent voor de samenleving, weten we nog niet. Voor landen met extreem lage vruchtbaarheid –Italië en Spanje zouden bij onveranderde vruchtbaarheid tegen het einde van de eeuw wel zeventig tot tachtig procent van hun bevolking kunnen verliezen- zal dat ongetwijfeld grote immigratie betekenen. Ik denk dat daar niets op tegen is.

Maar voor de mensheid als geheel zou een grijzere bevolking ook wel eens een groenere economie kunnen betekenen. Ouder is immers ook wijzer, minder opgejaagd, minder gebiologeerd door consumptie.’ Dat is geen vaststelling, maar hoop, antwoordde Pearce op een vraag uit het publiek. ‘En misschien zegt dat meer over de fase van het leven waarin me zelf bevindt dan over de verifieerbare realiteit.’ Hania Zlotnik, ook veel dichter bij de pensioneringsleeftijd dan bij de “reproductieve jaren”, bewees dat grijs en wijs niet meteen saai en berustend hoeft te betekenen. Ze nam een halve dag van haar werkbezoek aan Parijs om over te wippen naar Brussel voor de MO*lezing, en toen ze de zaal moest verlaten om de laatste trein terug naar Parijs te halen, sprong ze fluks van het podium. Grijs en gedreven: er is inderdaad nog hoop voor deze eeuw.

Bekijk hier het verslag van de lezing en de aanvullende interviews met Hania Zlotnik en Fred Pearce.

Download ook de MO*paper van Hania Zlotnik & Fred Pearce.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.