De oorlog van de elites in Jemen

De zon gaat onder in het rijk van de Jemenitische president Ali Saleh. Terwijl de man van zijn verwondingen herstelt in een Saoedisch ziekenhuis, lijkt de kans klein dat hij ooit nog terugkeert naar zijn thuisland. Maar een degelijke kandidaat om het ontstane machtsvacuüm in te vullen ontbreekt,  zegt Jemenkenner Khaled Fattah.

Nu het autoritaire Jemenitische regime op zijn laatste benen loopt, blijkt de natie als los zand aan elkaar te hangen. Vice-president Abd-Rabbu Mansour Hadi neemt de macht waar nu president Saleh in Saoedi-Arabië verblijft, maar die man is niet geschikt om het land door een transitieperiode te loodsen, zeggen experts. ‘Hadi is een schaduwfiguur zonder echte macht of invloed,’ aldus de Egyptisch-Nederlandse onderzoeker en Jemenkenner Khaled Fattah. ‘Helaas is er niemand geschikt om de fakkel over te nemen. De Jemenitische samenleving is zo gefragmenteerd dat het onmogelijk is dat de spelers het over één persoon eens worden. Daar komt bij dat het volksprotest in Jemen geen algemene opstand tegen het regime is, maar een strijd om macht tussen de verschillende elites.’

In tegenstelling tot Tunesië en Egypte is het Jemenitische leger ongeschikt om over de transitie te waken. Commandanten beconcurreren elkaar en de soldaten zijn in de eerste plaats loyaal aan hun stam. Fattah: ‘De grote invloed van stammenleiders is een gigantisch probleem voor het politieke proces. Bij verkiezingen roepen zij hun stamleden op om voor bepaalde kandidaten te stemmen.’ Ook de oppositiepartijen in het parlement zijn hopeloos verdeeld. ‘Een mogelijk machtsvacuüm kan uitmonden in een burgeroorlog. Jemen heeft hulp nodig van de Europese Unie en de Regionale Samenwerkingsraad van de Golf (GCC) om erbovenop te raken,’ volgens Fattah. Op steun uit Washington DC moet het land niet rekenen. ‘De Amerikanen zijn gefocust op de strijd tegen Al Qaeda. De afgelopen jaren vielen Amerikaanse (onbemande) vliegtuigen meermaals Jemenitische doelen aan.’

Explosie van geweld

Clusters van geweld bedekken nu reeds de kaart van Jemen. In de noordelijke provincie Saada leverden de sjiitische Hoethi’s tussen 2004 en 2010 strijd tegen de overheid. Recent verklaarden de rebellen zich onafhankelijk en benoemden Fares Manna tot gouverneur. Die man is de grootste wapenhandelaar van het land.

Een tweede probleemregio binnen Jemen is het zuidelijke Abyan. Fundamentalisten riepen eind maart een islamitisch emiraat uit nadat Saleh-getrouwen verdreven waren. Deze regio is strategisch zeer belangrijk, want gelegen aan de Golf van Aden. Fattah waarschuwt het Westen: ‘Als wetteloosheid zich meester maakt van de kuststrook, kan dat grote gevolgen hebben voor de energievoorziening. Dagelijks passeren 3,5 miljoen vaten ruwe olie de Golf van Aden.’

Jemen heeft een groot geopolitiek belang, maar tegelijk wordt het straatarme land geteisterd door grote ecologische, economische en sociale problemen. Op korte termijn moeten de Republikeinse Garde en veiligheidsdiensten zich terugtrekken uit de straten van Sana’a. Ook de Hashid-milities van Saleh’s rivaal Sheikh Sadeq al-Ahmar moeten de stad verlaten. Beide partijen vechten in de hoofdstad een bloedige strijd uit. Maar in tegenstelling tot de regeringspartijen in Egypte en Tunesië ziet Fattah de regerende partij, het Algemeen Volkscongres (GPC), de omwenteling wel overleven. ‘De GPC is een samenraapsel van islamisten, socialisten en pan-arabisten. De situatie kan niet vergeleken worden met de Noord-Afrikaanse landen waar relatief homogene partijen regeerden.’

Saoedische invloed

Saoedi-Arabië houdt de situatie in het buurland met argusogen in de gaten. Een scenario waarbij Jemen vervalt in Somalische anarchie is een nachtmerrie voor dat land. ‘Saoedi-Arabië heeft historisch een grote invloed op de Jemenitische politiek,’ legt Fattah uit. ‘Daarom doen de machthebbers in Riyad er alles aan om hun wil door te drukken. Zij ijveren voor de installatie van een nationale raad met vertegenwoordigers van tribale sheiks, militairen, oppositiepartijen en jongerenleiders.’

Ook de zuidelijke afscheidingsbeweging zou vertegenwoordigd moeten zijn in die raad. Jemen werd pas in 1990 verenigd na eeuwen van apart bestuur. Nog steeds leeft het nationale gevoel in Zuid-Jemen. Dat wordt voornamelijk gevoed door economische ongelijkheid. De olievelden bevinden zich in zuidelijk Jemen, maar alle opbrengsten gaan naar het noorden. In sommige zuidelijke provincies waar de afscheidingscoalitie Al-Hiraq het sterkst staat, wordt maandelijks een dag van burgerlijke ongehoorzaamheid georganiseerd. Winkeliers sluiten dan hun zaak en scholen blijven leeg.

Jemen heeft de laagste verstedelijkingsgraad ter wereld. 72 procent van de bevolking leeft in rurale gebieden. Dit heeft gevolgen voor de machtsverhoudingen. Het platteland is belangrijker dan de weinige steden. Daar komt bij dat een maatschappelijk middenveld in Jemen nagenoeg onbestaande is. In het noorden draait het leven van de mensen rond de stam. Het zuiden heeft een historisch voordeel tegenover het noorden. Aden werd gekoloniseerd door de Britten en kende na de onafhankelijkheid een marxistisch systeem, dat uitbreidde in de regio.  Hierdoor is het opleidingsniveau van de bevolking significant hoger. ‘De hoop leeft dus dat hier een middenklasse zal ontstaan die het heft in handen neemt,’ aldus Fattah.

 

 

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.