Saoedische coalitie bombardeert burgers in Jemen, het Westen zwijgt. Waarom?

Acht maanden nadat de Arabische luchtoperatie Resolute Storm in Jemen van start ging, is de tol hoog. Minstens 2360 burgers kwamen om het leven, ongeveer 2,3 miljoen Jemenieten vluchtten uit hun huizen, en zowel de buitenlandse Arabische Coalitie als de hoethirebellen maken zich schuldig aan oorlogsmisdaden. Toch blijft het Westen de coalitie steunen. Waarom?

  • Julien Harneis (CC BY-SA 2.0) Een jongeman bij een waterdistributiepunt in Sanaa, mei 2015. Julien Harneis (CC BY-SA 2.0)
  • © Irin Mazrak vluchtelingenkamp in Noord-Jemen bestond al voor 2011, maar loopt nu opnieuw vol. © Irin
  • coolloud (CC BY-NC-ND 2.0) Houthirebellen tijdens een rally in Sanaa, juni 2015. coolloud (CC BY-NC-ND 2.0)

‘De verwoestende humanitaire situatie in Jemen is zo grimmig dat Saoedi-Arabie dan toch ernstig begint na te denken over een politieke – diplomatieke – oplossing om het conflict op te lossen’, zei een topdiplomate deze week in de Amerikaanse senaat. Het zou een hoopvol signaal kunnen zijn dat Riad het conflict met de zaidistische (sjiitische) hoethirebbellen wil beëindigen. Waarnemers zijn echter niet onder de indruk.

De Saoedische reactie komt niet toevallig na de internationale verontwaardiging op de luchtaanval op het MSF-ziekenhuis in de noordelijke stad Haydan, dat op 26 oktober een half dozijn bommen over zich heen kreeg. Als bij wonder vielen daarbij geen doden en werden slecht twee mensen gewond.

De kritiek klonk – zoals dat gaat wanneer internationale organisaties betrokken zijn – echter luider dan bij voorgaande luchtaanvallen op burgerdoelwitten. Ter info: volgens rapporten van de Verenigde Naties werden sinds het begin van de militaire campagne al meer dan 25 luchtaanvallen gerapporteerd als ‘in strijd met de oorlogswetten’.

Intussen blijft de dodentol van Jemenitische burgers oplopen. Bij luchtaanvallen op een wapen- en voertuigenopslagplaats in Taiz en al Baydah werd op donderdag 29 oktober een burgerbus geraakt. Minstens zeven mensen kwamen om, talloze anderen liepen ernstige verwondingen op, een zoveelste “fait divers” dat de westerse media al niet meer haalt.

Eerst Sanaa, dan praten

‘Militaire actie alleen zal geen vrede brengen in Jemen en de Saoedisch geleide interventie kan de hoethi’s niet elimineren zonder het hele land te vernietigen’, tweette Jemenexpert Farea al Muslimi.

Maar dat lijkt Saoedi-Arabië niet te deren, de coalitie gaat door, burgerdoden of niet.

Saoedi-Arabië zal nooit toegeven dat het de militaire strijd verloren heeft.

‘Saoedi-Arabië zal nooit toegeven dat het de militaire strijd verloren heeft’, reageert de Nederlandse Midden-Oostenexpert en Saoedi-Arabiëkenner Paul Aarts. ‘Dit is een prestigestrijd om de herovering van Sanaa, die nu onder hoethi-controle staat. Volgens mij wordt er pas nagedacht over een diplomatieke oplossing als de hoofdstad terug in soennitische handen is.’

De militaire buitenlandse operatie, waaraan tien landen deelnemen, kwam er op de vraag van president Hadi aan de Golfsamenwerkingsraad en de Arabische Liga voor militaire interventie.

Dat Saoedi-Arabië, die deze Arabische Coalitie in Jemen leidt, op die vraag inging heeft zeker niet in de eerste plaats te maken met de figuur van Mansour Hadi, een zwak figuur volgens velen.

De verklaring ligt voor velen bij de rivaliteit tussen het soennitische Riad en het sjiitische Teheran. Jemen zou de arena zijn om de soennitische belangen te verdedigen tegen de expansiedrang van de sjiitische hoethi’s, in de ogen van velen de proxies van Iran.

© Irin

Mazrak vluchtelingenkamp in Noord-Jemen bestond al voor 2011, maar loopt nu opnieuw vol.

Saoedische afleidingstactiek

‘We kunnen niet in de hoofden van koning Salman bin Abdoel Aziz en diens zoon Mohammed bin Salman – de genoemde architect achter het Jemenoffensief ­— kijken’, zegt Paul Aarts. ‘Maar ik denk niet dat de koude oorlog met Iran de dominante reden is voor een militaire operatie van dergelijke omvang in Jemen. Vorige week nog ontmoette ik op een conferentie Saoedi’s die zelf niet in dat scenario geloven.’

Aarts hecht meer waarde aan het gegeven dat Saoedi-Arabië op binnenlands vlak een minder stabiele periode beleeft. ‘Ten eerste blijft de politieke onrust in de oostelijke provincie aanhouden. De nakende executies van sjiitische anti-regeringsactivisten Ali Mohammed al-Nimr en diens oom, de geestelijke sheikh Nimr Baqr al-Nimr wakkeren de onrust heel erg aan.’

De zogenaamde Gouden Jaren van Saoedi-Arabië zouden weleens voorbij kunnen zijn.

Bovendien gaat het de Saoedische economie ook minder voor de wind. Het land kampt niet alleen met lage olieprijzen op de werelmarkt maar kijkt ook aan tegen ongekende budgetproblemen en zou voor het eerst sinds tien jaar met tekorten kampen.

‘We denken dat Saoedi-Arabië steenrijk is, maar het BNP per capita is minder hoog dan we denken’, zegt Aarts. ‘De zogenaamde Gouden Jaren waarin elektriciteit en benzine zo goed als gratis geleverd worden aan de Saoedische onderdanen, zouden weleens voorbij kunnen zijn. Dat verontrust de gewone Saoedi’s.’

‘En er is ook de onrust binnen de koninklijke familie. Of de bronnen betrouwbaar zijn, weten we niet, maar de anonieme klaagbrieven aan westerse kranten van Saoedische prinsen over slecht Saoedisch bestuur, zijn een teken aan de wand. Vooral Mohammed bin Salman is kop van jut, hij zou te weinig ervaring hebben.’

‘Om die problemen te maskeren en tegelijk daadkrachtig te reageren, kan Riad baat hebben bij het aangaan van een buitenlands avontuur als dat in Jemen.’

Hoe legaal is de militaire interventie in Jemen?

De vraag is echter of dat ‘buitenlands avontuur’ legaal is volgens het Internationaal Recht. De Arabische Coalitie vroeg geen mandaat aan de VN-Veiligheidsraad om militair in te grijpen in Jemen.

‘Er is inderdaad geen resolutie van de Veiligheidsraad die de interventie toelaat’, zegt professor Internationaal Recht Jan Wouters (KULeuven). ‘In voorgaande resoluties drukte de Veiligheidsraad haar grote zorg uit over onder meer de humanitaire, politieke en veiligheidssituatie in Jemen. Daarbij riep ze de betrokken partijen juist op tot een diplomatieke oplossing en dialoog.’

Riad ligt niet wakker van het schenden van het oorlogsrecht.

‘Maar’, aldus Wouters, ‘het gegeven dat er geen mandaat is, betekent niet dat de militaire interventie in Jemen onwettig is. Vermits de interventie er kwam op de vraag van de president, is de operatie als zodanig geen schending van de soevereiniteit van Jemen.’

De vraag is echter, zegt Wouters, of de militaire operatie het humanitair recht of het oorlogsrecht niet schendt. ‘Als burgerdoelwitten worden aangevallen, is dat strijdig met het oorlogsrecht.’

Volgens Paul Aarts ligt Riad daar in elk geval niet wakker, noch van de internationale verontwaardiging. ‘Ze reageren nauwelijks, ze malen er echt niet om. Bovendien weten ze dat ze gemakkelijk wegkomen met die grootschalige schendingen van het humanitair recht. Vergeet de Saoedische olie-aanvoer niet en de Saoedische injecties in Amerikaanse kapitaalmarkten.’

‘Maar zeker minstens even belangrijk: Saoedi-Arabië is een belangrijke bondgenoot tegen het wereldwijde terrorisme. De Amerikaanse geheime diensten geven hoog op van die samenwerking met Saoedi-Arabië.’

coolloud (CC BY-NC-ND 2.0)

Houthirebellen tijdens een rally in Sanaa, juni 2015.

Wat met de Amerikaanse steun?

Blijft de vraag waarom het Westen deze schendingen niet veroordeelt en de coalitie blijft steunen. Na het rapport van Amnesty International deze zomer over de oorlogsmisdaden van de vechtende partijen in Jemen, werd gewerkt aan een VN-resolutie om een onafhankelijk onderzoek naar oorlogsmisdaden toe te laten. Na Saoedisch protest lieten zowel de VS als westerse regeringen hun steun voor deze resolutie echter varen.

‘De westerse steun komt vooral van de VS’, reageert Paul Aarts. ‘En die steun kan je volgens mij best verklaren in het licht van de nucleaire deal met Iran. Dat was een behoorlijke klap in het gezicht van de Saoedi’s. Beschouw dit dus als een soort Wiedergutmachung.’

In de Verenigde Staten woedt intussen een discussie over de Amerikaanse steun aan de coalitie. De Verenigde Staten leveren wapens en “intelligence” aan de coalitie, die met acht maanden veel langer duurt dan verhoopt. Een andere kwestie is hoe legitiem die Amerikaanse steun wel is. ‘De regering Obama levert wapens aan een coalitie die burgerdoelwitten bombardeert en schendt dus de nationale wetgeving die verbiedt om operaties te steunen die het oorlogsrecht schenden’, klinkt het vooral bij de Amerikaanse Democraten.

Snijden Amerikanen in eigen vel?

Een andere verklaring voor de Amerikaanse steun zou toch net ook de figuur van president Hadi kunnen zijn. Hadi’s voorganger Saleh, bondgenoot van de hoethi’s, maakte een einde aan de jarenlange post-9/11 antiterreursamenwerking tussen de VS en Jemen. Hadi werd opnieuw een Amerikaanse bondgenoot. Hij moest, met Amerikaanse steun, het land naar een werkbare coalitie en nieuwe verkiezingen leiden. Onder zijn vleugels werd de Amerikaanse dronescampagne, gericht tegen Al Qaeda-doelwitten in Jemen, opnieuw opgevoerd. 

Wat de Amerikanen echter te vaak over het hoofd blijken te zien, is het omgekeerde effect van hun antiterreurstrategie. De tol van de dronescampagne in Jemen was hoog. Volgens conservatieve schattingen 650 burgerslachtoffers, terwijl een politieke denktank in Washington, op basis van Jemenitische onderzoeken en mediabronnen, uitkwam op maar liefst 1100 burgerdoden.

Samen met de huidige Amerikaanse steun aan de Saoedisch-Arabische coalitie heeft dat het anti-Amerikanisme bij de Jemenitische bevolking alleen maar gevoed. En, zeggen analisten, dat kan gefrustreerde Jemenieten recht in de armen van Al Qaeda drijven.

In een woelige regio waar jihadisten, die kunnen bogen op westerse netwerken, vrij spel hebben, zou dat de Amerikanen op lange termijn zuur kunnen opbreken. 

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.