Dossier: 

Europa laat gedeporteerde Afghanen aan hun lot over

Afghaanse jongens die Noorwegen repatrieerde naar Kaboel, werden door Iraanse troepen ingelijfd, tweette de Afghaanse blogger Abdul Ghafoor. Niet verwonderlijk, zegt hij tegen MO*. Want ondanks een akkoord tussen Europa en Afghanistan over de terugname van Afghanen uit Europa, staan de terugkeerders nog steeds volledig in de kou.

  • © Tine Danckaers Alleenstaande moeder met twee kinderen werd zonder hulp teruggestuurd uit Noorwegen. © Tine Danckaers
  • © Tine Danckaers Vooral jonge mannen die uit Europa worden gerepatrieerd, remigreren © Tine Danckaers

Abdul Ghafoor, blogger, expert in gedwongen terugkeer uit Europa, en zelf migrant-af na een gedwongen retour uit Noorwegen, reageerde met zijn tweet op een rapport van Human Rights Watch. Dat beschrijft hoe Afghaanse migrantenjongeren door Iran worden ingelijfd om bij de Fatemiyoun divisie, een exclusief Afghaanse gewapende groep, in Syrië te vechten.

Dat Afghaanse jongeren, aangestuurd door Iran, in Syrië gaan vechten, is al langer geweten. Nieuw is de vaststelling dat ook Afghaanse jongens die uit Europa gedwongen worden teruggestuurd, terechtkomen in een conflict dat niet noodzakelijk dat van hen is.

‘Uit het rapport van HRW herken ik minstens twee jongens die gedwongen werden gerepatrieerd uit Europese lidstaten’, zegt Abdul Ghafoor vanuit Kaboel aan de telefoon. ‘De jongens over wie ik spreek, waren allebei einde 2016 gedeporteerd vanuit Noorwegen. Met één van hen had ik af en toe contact omdat hij eerst vier tot vijf maanden in Kaboel bleef hangen, om dan toch door te trekken naar Iran. Daarna liet hij me weten dat hij in Syrië terechtkwam.’

Terugkeren doet remigreren

Een aantal mensen die uit Europa worden teruggestuurd, remigreren, zegt Abdul Ghafoor: ‘Naar Iran, Turkije of zelfs opnieuw Europa’. Ook éen van de jonge, uit België teruggestuurde Afghanen die MO* in 2014 sprak, tijdens een reportage over gedwongen terugkeer naar Kaboel, is intussen al een tijdje terug in Vlaanderen.

Ook éen van de jonge, uit België teruggestuurde Afghanen die MO* in 2014 in Kaboel sprak, is terug in Vlaanderen.

Hij belandde in Afghanistan van de regen in de drop, geraakte in moeilijkheden en vluchtte opnieuw. Vandaag zit zijn asieldossier, net als zijn leven in ons land, muurvast.

© Tine Danckaers

Vooral jonge mannen die uit Europa worden gerepatrieerd, remigreren

Ook uit het weinige onderzoek dat bestaat, blijkt dat mensen die gedwongen worden teruggestuurd, hun leven moeilijk opnieuw op de rails krijgen. De Britse onderzoekster Liza Schuster bevroeg in 2012 gedeporteerde Afghanen uit Groot-Brittannië over hoe ze hun terugkeer ervoeren. Velen bleken niet eens een band te hebben met Afghanistan omdat ze waren opgegroeid in Iran of Pakistan.

De meeste mensen die Schuster toen sprak, hadden de drang om te remigreren, verkeerden in de onmogelijkheid om de lening te betalen die ze waren aangegaan om te kunnen migreren, en schaamden zich over een gefaald migratietraject.

Als een paal boven water stond dat mensen geen toegang vinden tot de Afghaanse jobmarkt die enkel voorbehouden is voor de lucky few die de juiste persoon op de juiste plaats kennen. Er is weinig of geen reden om te denken dat Afghanistan drie jaar later, in oktober 2017, een betere plek is voor teruggestuurde Afghanen, integendeel.

Onveiligheid in Afghanistan piekt

‘Het aantal burgerslachtoffers in Afghanistan piekte nog nooit zo hoog, met 11.418 burgers die gedood of gewond werden. Toch sturen Europese overheden juist meer asielzoekers terug naar de gevaren die ze ontvluchten. Volgens EU-cijfers steeg het aantal uitwijzingen van Europese landen naar Afghanistan tussen 2015 en 2016 maar liefst met 300 procent: van 3290 tot 9460. Dit is strijdig met internationale rechtsregels.’ Dat schrijft Amnesty International in een recent rapport.

De VN-missie in Afghanistan UNAMA en ECHO ­— de Europese dienst voor humanitaire hulp en civiele bescherming ­— zeggen eveneens dat de algemene humanitaire en veiligheidssituatie in Afghanistan aan een snel tempo achteruit blijft gaan.

Opvangkader ontbreekt

Abdul Ghafoor leidt intussen in Kaboel een belangenorganisatie voor gerepatrieerde Afghanen. Daarmee is en blijft hij één van de weinigen die zich daar inzet voor de teruggekeerde migranten.

Een opvangkader of hulp voor teruggekeerde Afghanen ontbrak toen. En het ontbreekt nog altijd.

Een opvangkader of hulp voor teruggekeerde Afghanen ontbrak toen. En het ontbreekt nog altijd. Wie teruggestuurd wordt, heeft afhankelijk van het uitwijzend land, recht op een terugkeerpremie en, indien geen opvangalternatief bij familie of kennissen, ook recht op 48 uur tot twee weken noodopvang.

Mensen kunnen nog steeds terecht in Jangalak, het Afghaanse opvangcentrum in Kaboel, maar worden nu ook doorverwezen naar een hotel in de stad, waarmee de overheid een akkoord afsloot. ‘De mensen die er werken, hebben echter geen enkele kennis van zaken, en behandelen gerepatrieerde Afghanen uit Europa eerder als “mislukkelingen”’, zegt Ghafoor.

© Tine Danckaers

Alleenstaande moeder met twee kinderen werd zonder hulp teruggestuurd uit Noorwegen.

EU-Afghanistan Deal

Het verschil met drie jaar geleden is dat er vandaag een akkoord is tussen Europa en Afghanistan: de Joint Way Forward. Met dit akkoord, dat precies een jaar geleden, op 6 oktober 2016 werd getekend, kwamen Europa en Afghanistan tot de afspraak dat gedwongen terugkeer vanuit Europa duurzamer zou verlopen. ‘Er zijn echter grote vraagtekens bij de juiste vertaling van het begrip duurzaamheid’, zegt Abdul Ghafoor.

Teruggestuurde mensen komen toe op de luchthaven, en worden volledig aan hun lot overgelaten.’

‘Sinds de Joint Way Forward, zien we het aantal repatriëringen vanuit Europa nog sterker toenemen dan de periode ervoor. Terwijl in 2014 vooral Noorwegen massaal inzette op gedwongen terugkeer, zien we vandaag hoe ook Duitsland, Nederland en Finland steeds vaker Afghanen terugsturen.’

Europese lidstaten zouden ook steeds vaker samenwerken om de repatriëringskosten te drukken. ‘Vandaag, 10 oktober, staat bijvoorbeeld nog een gemeenschappelijke deportatievlucht gepland vanuit Zweden en Oostenrijk. Maar bijkomende maatregelen om deze teruggestuurde mensen te helpen met de re-integratie in een land dat met haken en ogen aan elkaar hangt, zijn er nog steeds niet. Mensen komen toe op de luchthaven, en worden volledig aan hun lot overgelaten.’

Inspraak? Waar?

‘Zonder veiligheid kan er geen blijvende ontwikkeling zijn, en zonder ontwikkeling is er geen blijvende veiligheid.’ Op 5 oktober 2016, een dag voor de Joint Way Forward werd getekend, maakte secretaris-generaal Jens Stoltenberg vanuit Brussel duidelijk dat de NAVO-missie in Afghanistan nog niet was afgelopen.

‘En kijk waar we staan na vijftien jaar NAVO-aanwezigheid’, zegt Abdul Ghafoor. ‘De veiligheidssituatie in Afghanistan is een puinhoop, de Taliban hebben opnieuw terrein veroverd. Noch Europa noch Afghanistan hielden, in het kader van de Joint Way Forward, ook maar enigszins rekening met die kromme veiligheidssituatie.’

Nochtans was repatriëring van Afghanen uit Europa in 2014, twee jaar voor een akkoord werd getekend, een heet hangijzer in het Afghaanse parlement. Daar verzetten een aantal parlementsleden zich wel degelijk tegen gedwongen terugkeer. Het baatte weinig. ‘Afghanistan heeft nu eenmaal geen goede onderhandelingspositie met Europa over terugname van uitgeprocedeerde asielzoekers’, legde een lokale stafmedewerker van IOM-Kaboel toen uit. ‘Afghanistan is niet Irak, Kaboel niet Bagdad. Gevolg: gedwongen terugkeer vindt plaats, akkoord of geen akkoord. Europese landen zien dit als hun recht.’

Volgens Amnesty International waren de Europese instellingen wel degelijk op de hoogte van de slechte veiligheidssituatie in Afghanistan.

Ook in oktober 2016 protesteerde het Afghaanse parlement tegen de mogelijke deal met Europa. ‘Maar’, aldus Abdul Ghafoor, ‘het akkoord werd beklonken zonder enige betrokkenheid van het Afghaanse of het Europese parlement.’

Amnesty International schrijft in zijn rapport dat de Europese instellingen wel degelijk op de hoogte waren van de slechte veiligheidssituatie in Afghanistan. ‘En toch drongen ze erop aan dat meer dan 80.000 mensen in de nabije toekomst mogelijk zouden worden teruggestuurd.’ De mensenrechtenorganisatie laat ook uitschijnen dat de Afghaanse overheid onder druk werd gezet om tegemoet te komen aan de Europese eisen: het terugnemen van Afghaanse asielzoekers in ruil voor hulp.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.