Wat is Kabila van plan?

Congo’s hobbelige weg naar vrije en transparante verkiezingen

MONUSCO Photos (CC BY-SA 2.0)

Wanneer kunnen de Congolezen terug naar de stembus zoals hier in 2011

Congo zit al een poosje in een verkiezingensproces dat tergend langzaam vooruit gaat. Kabila’s tweede en volgens de grondwet laatste mandaat als eerste president van de Derde Republiek verliep op 19 december 2016. Op die dag had hij de macht moeten overdragen aan een verkozen opvolger, maar die deadline werd niet gehaald want de verkiezingen hadden niet plaats gevonden. Daarom besliste het merendeel van de politieke leiders in een door de katholieke bisschoppenconferentie (Cenco) bemiddelde onderhandelingsronde (het Sylvester-akkoord) om de verkiezingen voor het einde van 2017 te organiseren. Maar ook dat ging niet door.

Begin 2018 werd overeenstemming bereikt rond een nieuwe planning van de nationale onafhankelijke kiescommissie CENI: de Congolezen zullen op 23 december 2018 gaan stemmen. Binnen een dik half jaar. Maar hoe groot is de kans dat 2018 voor Congo het derde opeenvolgende verkiezingsjaar wordt zonder verkiezingen?

Enerzijds zijn er onmiskenbare signalen dat de politieke partijen aan beide zijden van het spectrum zich effectief voorbereiden op een electorale confrontatie. Maar anderszijds blijven er veel redenen om bezorgd te zijn dat de verkiezingen waarop we lijken af te stevenen helemaal op maat van het regime gesneden zullen worden, of zelfs helemaal niet door zullen gaan.

Politiek landschap in verkiezingsmodus

Je kan er al een tijdje niet naast kijken: Congo’s politieke partijen zijn koortsachtig op zoek naar nieuwe structuren, allianties en manieren om zich tot de kiezer te wenden. In februari greep een belangrijke wissel plaats binnen de Parti du Peuple pour la Réconstruction et la Démocratie (PPRD, Kabila’s partij): secretaris-generaal Henri Mova Sakanya en de minister van Binnenlandse Zaken en Veiligheid Ramazani Shadary ruilden van stoel, en dit was het startschot voor een breder herstructureringsproces, binnen de PPRD zelf en tussen de partij en de rest van de presidentiële meerderheid (majorité présidentielle, MP). Het is de bedoeling om die meerderheid in een aantal nieuwe politieke platformen op te delen, om op die manier de electorale markt zo volledig mogelijk te bestrijken. De belangrijke coalitiepartij PALU, van ex-premiers Gizenga en Muzito, lijkt zich te gaan herpositioneren tegenover de MP.

Half maart riep oppositieleider en Kabila’s gedoodverfde utlieme challenger Moïse Katumbi meer dan 200 mensen samen in Johannesburg: politieke formaties zoals de Alternance pour la République (AR) of het G7-platform, en het hem gunstig gezinde deel van het middenveld. De bedoeling was om de krachten te bundelen rond Katumbi’s kandidatuur, en hem een aura mee te geven van rassembleur, die in staat is de verdeelde oppositie rond zich te verzamelen. Op hetzelfde moment zag je ook een toenadering tussen bijvoorbeeld Vital Kamerhe van het UNC en Eve Bazaiba, die in afwezigheid van Jean-Pierre Bemba het MLC leidt.

Eind maart slaagde Félix Tshisekedi erin om zich te laten verkiezen als voorzitter van het UDPS, de historische oppositiepartij, die na de dood van zijn vader Etienne hopeloos verdeeld raakte, onder meer omdat Kabila achtereenvolgens UDPS minor gods Samy Badibanga en Bruno Tshibala eerste minister had benoemd.

MONUSCO Photos (CC BY-SA 2.0)

Wanneer kunnen de Congolezen terug naar de stembus zoals hier in 2011

Controle over het legale kader

Maar terzelfdertijd maken oppositie en civiele maatschappij zich grote zorgen, onder meer over de poging van het regime om de verkiezingen zo strikt mogelijk te controleren.

Oppositie en civiele maatschappij maken zich zwaar zorgen, onder meer over de poging van het regime om de verkiezingen zo strikt mogelijk te controleren.

Bijvoorbeeld door het wettelijk kader naar zijn hand te zetten. Het belangrijkste voorbeeld is de benoeming van drie nieuwe rechters in het Constitutioneel Gerechtshof, de hoogste juridische instantie van de Republiek. De geselecteerde personen staan bekend als prominente pijlers van het pro-Kabila-kamp. Het Constitutionele Gerechtshof heeft een sleutelrol te spelen in het verkiezingsproces, onder meer omdat het bij geschillen rond kandidaturen of de resultaten van de stembusgang de knoop moet doorhakken…

Er zijn wel meer voorbeelden. De nieuwe kieswet werd bijvoorbeeld bekritiseerd voor de invoering van een kiesdrempel die kandidaten verplicht om een bepaald percentage van de stemmen op nationaal niveau te verzamelen. Men hoopt hierdoor het aantal onafhankelijke parlementairen en micro-partijtjes uit te schakelen, en zo de extreme versnippering van het parlement tegen te gaan. Maar velen beschouwen het als een poging van het regime om zijn greep op het politieke landschap te verhogen.

Bezorgdheden over de manier waarop de verkiezingen worden georganiseerd

De belangrijkste bekommernis in dit verband dateert al van november 2015, toen Corneille Nangaa tot voorzitter van de CENI werd benoemd. Niemand twijfelde aan zijn technische bekwaamheid om de commissie te leiden, maar men vroeg zich af of hij politiek genoeg woog om te garanderen dat CENI haar rol met de broodnodige onafhankelijkheid zou kunnen spelen.

Ik ben proMO*

 

Steun ons unieke non-profit mediaproject en word proMO*.

Je ontvangt ons magazine en geniet van een pak andere voordelen

Je maakt MO* mee mogelijk en steunt ons in onze missie.

Voor € 4,60/maand of € 60/jaar.

Ik word proMO*

Een paar maanden voor de geplande verkiezingsdag is men nog het meeste bezorgd over het plan om electronische stemmachines te gebruiken. Volgens de CENI zouden de machines de kosten van de verkiezingen drastisch verminderen, maar internationale experts en een belangrijk deel van de Congolese publieke opinie vrezen dat de stemmachines wel eens technisch zouden kunnen falen, ook omdat de mogelijkheden om de mensen die ermee moeten werken degelijk op te leiden beperkt zijn. De stemmachines ondergraven ook de vertrouwelijkheid van het stemming, en kunnen in hoge mate bijdragen aan de mogelijkheid tot manipulatie.

In mei 2018 organiseerde de Internationale Organisatie van de Francofonie (IOF) een audit over het kiesregister en de manier waarop het tot stand was gekomen. De audit verklaarde dat het register “inclusief, volledig en actueel” was, maar identificeerde drie grote zwakheden die de oppositie en het maatschappelijk middenveld grote zorgen baren: het bleek dat 16,6% van de Congolese kiezers (6,7 miljoen individuen!) werd ingeschreven zonder vingerafdrukken te nemen. Ten tweede toonde de audit aan dat 400.000 kiezers op 23 december 2018 nog niet meerderjarig zullen zijn, en dus onterecht werden geregistreerd. Ten slotte schatten de experts van het IOF dat 2,3% van de 54 miljoen blanco kiezerskaarten niet werden teruggegeven. Die 1,2 miljoen verdwenen kaarten zijn een belangrijke bron van potentiële fraude.

Democratische ruimte onder druk

Het Sylvesterakkoord voorzag een aantal maatregelen om de spanningen te verminderen, bijvoorbeeld het vrijlaten van politieke gevangenen of politieke leiders die recent het land moesten ontvluchten terug te laten keren.

Een groeiend aantal stemmen beweert dat het onmogelijk is om vrije en transparante verkiezingen te organiseren.

Eind april verklaarde Cenco dat er sindsdien bijzonder weinig dergelijke maatregelen genomen werden. Manifestanten en dissidente stemmen worden nog steeds opgepakt. Ook Moïse Katumbi, sinds twee jaar in het buitenland, is nog steeds niet teruggekeerd naar Congo.

Een groeiend aantal stemmen beweert dat het simpelweg onmogelijk is om onder dit regime en in het huidig politiek klimaat vrije en transparante verkiezingen te organiseren, en pleiten voor een transitie zonder Kabila, waarbij een overgangsregering geleid door iemand uit de civiele maatschappij de verkiezingen moet organiseren.

MONUSCO Photos (CC BY-SA 2.0)

Wanneer kunnen de Congolezen terug naar de stembus zoals hier in 2011

De ultieme vraag: wat is Kabila van plan?

In de komende weken moet president Kabila bekendmaken wie de kandidaat van de meerderheid zal zijn bij de presidentsverkiezingen. Maar velen blijven vrezen dat Kabila in extremis zal proberen het wettelijke kader te creëren dat hem in staat stelt een nieuw mandaat te aanvaarden.

Oppositie en onafhankelijke waarnemers keken zeer kritisch ( en enigszins geschokt) naar de enorme affiches die recent in Kinshasa werden verspreid, waarin Kabila wordt geportretteerd als vader van de Congolese democratie. Die lijken wel erg op verkiezingsaffiches. Op 23 mei 2018 verklaarde een kleine partij van de meerderheid, Mouvement des Indépendants Réformateurs (MIR), dat ze een nieuw mandaat voor Kabila willen.

Niemand kan er zeker van zijn dat president de Sylvester-overeenkomst zal respecteren en zijn vertrek als staatshoofd effectief voorbereidt.

Op dit moment is het erg moeilijk om te voorspellen of en wanneer verkiezingen zullen plaatsvinden in 2018 of zelfs in 2019, en wat voor verkiezingen. Afgezien van bovenstaande zijn er de financiële en logistieke problemen en natuurlijk ook de onveiligheid in grote delen van het land, die elke vorm van voorspelling bemoeilijken.

Ondertussen neemt de katholieke kerk haar rol weer op als mobilisator tegen Kabila’s eventuele plannen om aan zet te blijven, en groeit de consensus in de buurlanden dat Kabila zijn grondwet moet respecteren, en dat zijn aanblijven de stabiliteit bedreigt, niet alleen in Congo maar in de hele regio.

Congo gaat -alweer- onzekere maanden tegemoet.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.